Corona effecten op jaarrekening en jaarverslag

De effecten van de coronacrisis op Lochem brachten we bij de programma’s in beeld. We streefden daarbij, net als in 2020, niet naar volledigheid. De gemeente, maatschappelijke partners en Lochemse organisaties zorgen er samen voor dat de gevolgen van de coronacrisis beperkt blijven en bijgestuurd worden. Net als in 2020 hebben wij de gevolgen van de coronacrisis op onze organisatie op de voet gevolgd. 

Wat waren de hogere of lagere uitgaven en inkomsten in 2021? Net als in 2020 was het heel lastig om alle corona gerelateerde uitgaven of inkomsten op de euro nauwkeurig te verantwoorden. Soms brachten wij deze uitgaven of inkomsten rechtstreeks ten laste of ten gunste van de exploitatie 2021. Deze zijn dus niet ten laste of ten gunste van de bestemmingsreserve corona verantwoord. 

In 2021 kregen we via het gemeentefonds € 1.651.000 compensatie van de Rijksoverheid voor de financiële gevolgen van corona. Voor 2022 krijgen we nog een bedrag van € 148.000. Over de onttrekkingen vanuit de bestemmingsreserve corona in 2022 informeren wij u via de bestuursrapportage en de jaarrekening 2022. De gemeenten bepalen zelf hoe ze de compensatie verdelen. De opbouw van de ontvangen bijdragen van het rijk zijn niet leidend. Om het geld beschikbaar te houden voor lokale maatregelen voegden we de bijdragen van het Rijk aan de bestemmingsreserve corona toe. In 2021 was er geen subsidieregeling corona van de provincie Gelderland. 
    
Met nadruk wijzen wij erop dat er, net als in 2020, geen sprake is van “geld overhouden”. Er is sprake van geld dat we nog niet uitgaven. 
Er is een aantal onzekerheden. De belangrijkste zijn:
•    het is onzeker hoe lang de pandemie nog heerst, ondanks de vaccinatiegraad in onze gemeente en in Nederland. In vele landen in de wereld is nog steeds sprake van een zeer lage vaccinatiegraad;
•    hoe de financiële schade in de lokale samenleving zich ontwikkelt; en of 
•    de Rijksoverheid zich zo met compensatie zal blijven opstellen als ze dat tot nu heeft gedaan. 
In de decembercirculaire 2021 staat bijna niets over eventuele compensatie voor 2022. Dit is een signaal dat de Rijksoverheid niet meer of veel minder bijdraagt voor de financiële gevolgen van corona.

Het college hanteerde in 2021 dezelfde gedragslijn als bij de jaarrekening van 2020:
•    Als uitgaven aantoonbaar en specifiek corona-gerelateerd zijn, dan brachten wij deze uitgaven ten laste van de bestemmingsreserve corona.
•    Soms vielen uitgaven lager uit, omdat activiteiten niet doorgingen of uitgesteld werden. Als daarvoor geen budgetoverheveling is voorgesteld, zijn deze lagere uitgaven als meevaller in de exploitatie 2021 verantwoord. Voor de inkomsten volgden we dezelfde lijn. Via de programmaverantwoordingen deden we hier verslag van. 

 

Deze gedragslijnen voorkomen te hoge administratieve lasten.
Dat activiteiten niet doorgingen, wil dit niet zeggen dat wij niet hebben gewerkt aan de voorbereiding van deze activiteiten. Ook hebben we door corona aan andere activiteiten gewerkt dan dat we van plan waren.

Eind 2021 resteerde er nog een saldo van € 894.000 in de bestemmingsreserve corona. 
In 2022 en komende jaren zullen zich ongetwijfeld financiële effecten vanwege corona voor blijven doen. Enige voorzichtigheid is nog steeds op z'n plaats. Jaarlijks bij het opstellen van de bestuursrapportage en jaarrekening doen wij verslag van de mutaties. Dan kijken we ook of de reserve wel of niet kan vrijvallen ten gunste van het resultaat. 

De effecten op langere termijn zijn lastig in te schatten. Hieronder volgen een aantal mogelijke scenario’s:
•    Als gevolg van de maatregelen is het aannemelijk dat bedrijven toch failliet gaan. Hierdoor stijgt de werkloosheid stijgt en vragen meer mensen een bijstandsuitkering aan. 
•    Ook maatschappelijke, culturele en sportverenigingen kunnen in de problemen komen door het (structureel) gemis aan inkomsten door bezoekers. Hierdoor kunnen ze een beroep doen op gemeentelijke ondersteuning.
•    Ook vertraging van projecten kunnen zorgen voor hogere, onverwachte kosten. Vertraging van projecten kunnen er ook voor zorgen dat legesinkomsten later of niet binnen komen.

Ook 2021 stond voor de ambtelijke organisatie vooral in het teken van corona. Als organisatie zijn wij al vanaf half maart 2020 vanuit huis gaan werken. Dit is door de organisatie en nog meer door onze medewerkers heel snel opgepakt. 
Naast de wendbaarheid en flexibiliteit van organisatie en mens hebben we ook gemerkt dat het werken op afstand ook zo zijn beperkingen heeft. We wisten natuurlijk al wel dat wij als mens van gezelschap houden en menselijk contact nodig hebben om goed te functioneren. In deze tijd van thuiswerken is dat nog maar eens heel duidelijk geworden. 
Daarnaast speelde ook nog de balans werk en privé een rol. Naast de mentale belasting kwamen er hier en daar al snel ook signalen over de fysieke belasting. Als organisatie hebben wij hiervoor, zoals al eerder aangegeven, geld beschikbaar gesteld die nodig waren om goed thuis te kunnen werken. De vervolgstap is om het thuiswerken structureel (50% thuiswerken) in te regelen. Hiervoor troffen intern al voorbereidingen, zodat we de kansen van het hybride werken volop benutten. 

In de programmaverantwoordingen lichtten we onder andere toe welke activiteiten niet of gedeeltelijk uitvoerden of doorschoven naar 2022. Het geeft een indruk, zowel inhoudelijk als financieel, maar geen volledig beeld van de gevolgen. Voor een nadere toelichting verwijzen we voor het gemak naar de programmaverantwoordingen.

 

Ondernemers
De Midden en Kleinbedrijf (MKB) manager zetten we ook in 2021 extra in om lokale MKB bedrijven te begeleiden en te ondersteunen bij corona. 

 

TOZO
Als gevolg van de coronacrisis konden zelfstandige ondernemers ook in 2021 gebruikmaken van de Tozo-regeling (Tijdelijk overbruggingsregeling zelfstandige ondernemers). Deze regeling voerden we samen met het ROZ in Hengelo uit. We kenden 271 aanvragen (2020: 1.034) voor levensonderhoud toe en 22 aanvragen (2020: 108) voor een kapitaalverstrekking. De financiële impact is € 1.407.000 (levensonderhoud) (2020: € 4.378.000) en € 99.000 (kapitaalverstrekking) (2020: 896.000). 

 

• TOZO 3 / BBZ 
  In de periode van 1 oktober 2020 tot 1 april 2021 gold Tozo 3. Tozo 3 is in de maanden april, mei en juni 2021 opgevolgd door Tozo 4. In de maanden juli, augustus en september 2021 volgde Tozo 5. De voorwaarden van de verschillende Tozo regelingen waren hetzelfde. Vanaf 1 oktober 2021 konden ondernemers gebruik maken van de reguliere, maar tijdelijk versoepelde BBZ regeling (Besluit Bijstand Zelfstandigen). Het grootste verschil met de reguliere BBZ is dat er geen toetsing plaats vindt op vermogen.

 

Daarnaast was nog sprake van regelingen voor mkb-ondernemeners, werkgevers en zelfstandigen die kampten met omzetverlies (NOW-regeling) en veel omzetverliezen en doorlopende vaste lasten hebben (TVL). De gemeente was ten aanzien van deze regelingen niet belast met de uitvoering.

 

• Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW-regeling)
  • NOW 3: De NOW 3 kon vanaf 16 november 2020 worden aangevraagd. De regeling is in Lochem 281 maal toegekend in 2021. De NOW regeling loopt via het UWV en niet via de gemeente.
  • Het aantal toegekende aanvragen en voorschotuitbetalingen sinds de opening van het aanvraagloket voor Lochemse bedrijven zijn:
    • 4e aanvraagperiode NOW, januari t/m maart 2021: 82
    • 5e aanvraagperiode NOW, april t/m juni 2021: 95
    • 6e aanvraagperiode NOW, juli t/m september 2021: 54Het aantal toegekende aanvragen en voorschotuitbetalingen sinds de opening van het aanvraagloket voor Lochemse bedrijven zijn:
    • 7e aanvraagperiode NOW, november t/m december 2021: 50

 

• Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL)
  • Na een eerste periode van 1 juni tot en met 30 september 2020, is deze regeling verlengd. De subsidie voor vaste lasten komt boven op de tegemoetkoming in de loonkosten (NOW). In Lochem zijn 796 aanvragen ingediend waarvan 721 toekenningen (peildatum 19-02-2022) in 2021. Deze regeling loopt via het rijk.

 

Coronaboetes
In Lochem zijn tot en met eind december 2021 geen coronaboetes uitgedeeld. Net als in 2020 verstuurden wij wel enkele waarschuwingsbrieven verstuurd. Daarmee kunnen de mensen en de bedrijven zonder boete de overtreding nog herstellen. 

 

Toename bijstand 
In de eerste maanden van de coronacrisis was er een lichte toename van het beroep op bijstand. Vanaf juli 2020 zet de eerder dalende lijn van het aantal dossiers weer door (31-12-2021: 396). De WW uitkeringen kennen eenzelfde ontwikkeling. Dit is een landelijk beeld wat je ook bij andere gemeenten ziet. 

Vooral de GGD heeft ook in 2021 veel extra werk gehad aan de bestrijding van corona. De GGD heeft daarvoor een projectorganisatie opgetuigd en (heel) veel nieuwe medewerkers aangenomen. De gewone werkzaamheden zijn aangepast doorgegaan. Het Rijk betaalt alle kosten voor corona-taken.

Wij zien de volgende risico’s door corona: 
•    Toename gebruik Bijstand voor zelfstandigen (Bbz)
•    Toename van inwoners met een uitkering
•    Extra inzet op toezicht & handhaving coronamaatregelen

Onzeker is in hoeverre bijvoorbeeld extra uitgaven Jeugdzorg noodzakelijk zijn in de komende jaren door corona. Extra uitgaven zijn te verwachten voor de behandeling van meldingen huishoudelijk geweld en kindermishandeling. Onzeker is of er op andere taakvelden nog onverwachte uitgaven komen. Voortschrijdend inzicht en ervaring in de praktijk gaat hier duidelijkheid brengen. Wij blijven nadrukkelijk de vinger aan de pols houden.