Financiële positie

Met de Begroting 2022 werken wij de Kadernota 2022 verder uit. Dit doen we met name door het inzichtelijk maken van de activiteiten die we volgend jaar oppakken. Ook actualiseren wij de financiën. Met de Bestuursrapportage 2021 maakten wij de recente ontwikkelingen inzichtelijk. De gevolgen zijn verwerkt in deze begroting. Met de Kadernota 2022 zetten wij al stappen om de tekorten in de begroting op te lossen. Door duurzaam en scherp begroten hebben we een structureel sluitende begroting. Een gezonde financiële basis waarbij we geen maatregelen hoefden te nemen die de leefbaarheid aantasten. Dit is een stabiele basis voor de Begroting 2022. In deze begroting nemen we beperkt aanvullend nieuw beleid op.

In de Kadernota 2022 schreven we al dat we voorzichtig optimistisch waren. Gelukkig kunnen we stellen dat dit niet onterecht was. Er zijn nog financiële onzekerheden. Maar inmiddels is het rijk de gemeenten financieel tegemoet gekomen. Voor 2022 ontvangen wij € 1,6 miljoen extra om het tekort bij de Jeugdhulp op te vangen. Voor de jaren daarna mogen wij voor 75% structurele ontvangsten reserveren in onze begroting. Deze gelden zijn onder voorbehoud. Een nieuw kabinet moet nog definitief besluiten of wij dit gaan krijgen. Met de Bestuursrapportage 2021 zijn de extra gelden verwerkt in onze begroting. Hierdoor is ook de onttrekking aan de algemene reserve van € 439.000 in 2022 niet meer nodig. Met de Kadernota 2022 verwachtten wij nog voor dit bedrag een extra tekort. Dit bedrag komt nu weer ten gunste van de algemene reserve.
Rekening houdend met de extra kosten van het aanvullend nieuw beleid (zie tabel 2) geeft dit het volgende beeld:

Tabel 1 Financieel meerjarenbeeld Begroting 2022

Voor ons geld zijn we in belangrijke mate afhankelijk van het rijk. Op landelijk niveau spelen er een aantal belangrijke ontwikkelingen.
Al enige tijd loopt de herverdeling van het gemeentefonds. Voor ongeveer de helft van onze begroting ontvangen wij geld van het rijk uit dit gemeentefonds. Wij bepalen zelf waar we het geld aan besteden. Een nieuwe verdeling is nodig omdat de huidige verdeling niet meer goed aansluit bij de kosten van gemeenten. Het doel van de herverdeling is iedere gemeente een gelijkwaardige financiële uitgangspositie te geven, zodat ze een gelijkwaardig voorzieningenniveau kan realiseren tegen gelijke belastingdruk. Met de Kadernota 2022 meldden wij dat de eerste uitkomst voor ons een voordelig resultaat van € 815.000 opleverde. Vervolgens zakte dit naar € 440.000 en is nu de voorlopige uitkomst dat wij structureel € 500.000 extra gaan ontvangen. De bedoeling is dat het nieuwe verdeelmodel geldt vanaf 2023. Er volgt nog een herziening naar de cijfers per 2023. Een nieuw kabinet moet nog definitief over de uitkomsten besluiten. Daarbij zet de Vereniging Nederlandse Gemeenten in op meer geld in het gemeentefonds; ‘de koek moet groter’.
Met de Kadernota 2022 is besloten om de voorlopige uitkomsten nog niet te verwerken in de Lochemse begroting.

Om de financiële druk bij gemeenten te verlichten schrapte het rijk voor 2020 en 2021 incidenteel de zogenaamde opschalingskorting. Ook Lochem krijgt sinds 2015 een korting op het gemeentefonds, die oploopt tot ruim € 1,6 miljoen in 2025. Die korting legde het rijk op omdat gemeenten door gedwongen herindelingen efficiënter zouden gaan werken en dus kosten besparen. Dat verplicht opschalen ging niet door, maar de korting bleef.
Ook voor 2022 besloot nu het kabinet de opschalingskorting eenmalig te schrappen. De inzet van de gemeenten is om de opschalingskorting voor altijd te schrappen. Het voordeel voor 2022 is opgenomen in de septembercirculaire 2021 van het gemeentefonds. De septembercirculaire komt te laat uit om nu te verwerken. Wij nemen de financiële uitkomst mee in de Kadernota 2023.
In de septembercirculaire komt ook meer geld beschikbaar doordat de verwachting is dat het rijk meer geld gaat uitgeven. De hoeveelheid geld in het gemeentefonds neemt toe als het rijk meer gaat uitgeven.
Daarnaast speelt nog de discussie rond het abonnementstarief. De invoering van het abonnementstarief leidt aantoonbaar tot een aanzuigende werking op Wmo-ondersteuning, vooral huishoudelijke hulp. Dit leidt tot extra kosten bij gemeenten. Gemeenten zijn hierover in gesprek met het rijk.

Met de Kadernota 2022 maakte de gemeenteraad keuzes in nieuw beleid. Met het opstellen van de Begroting 2022 ontkomen wij niet aan het opnemen van aanvullend nieuw beleid. Het aanvullend nieuw beleid sluit aan bij ontwikkelingen die al in gang zijn gezet of raken aan de kwalificatie van ‘onuitstelbaar en onvermijdelijk’. Wij vinden dat het van groot belang is hiermee een start te maken.
In bijlage 1 het Investeringsplan 2021 – 2025 staan alle activiteiten. De aanvullende activiteiten in deze begroting ten opzichte van de Kadernota 2022 zijn geel gearceerd. Het gaat om de volgende aanvullende activiteiten:

Tabel 2 Kosten aanvullend nieuw beleid Begroting 2022:

Sommige activiteiten in het investeringsplan (bijlage 1) hebben een zwart blokje. Met dit zwarte blokje stelt de gemeenteraad het betreffende budget direct beschikbaar. Dit besluit kent een afzonderlijk beslispunt. Bij dit beslispunt brengen wij de activiteiten afzonderlijk in beeld. Op deze manier voorkomen wij onnodige besluitvormingsprocedures om op een later tijdstip budget beschikbaar te stellen. Met het vaststellen van deze begroting geeft de gemeenteraad voor die activiteiten invulling aan het budgetrecht. Het gaat hier om activiteiten waarbij de politieke discussie al plaatsvond.

In eerdere begrotingen en de Kadernota 2022 namen wij verschillende bezuinigingsvoorstellen op. Financieel zijn deze verwerkt. Om de haalbaarheid inzichtelijk te maken, lichten wij de voortgang toe. Bijlage 2 geeft inzicht in de voortgang. Enkele maatregelen vragen niet meer om vervolgacties en zijn definitief ingevuld. Deze komen de volgende keer niet meer terug op het voortgangsoverzicht. In het overzicht zijn deze gemarkeerd met een vinkje .