Hoofdstuk 3 Thema Leefbare kernen

Inleiding

Terug naar navigatie - Inleiding

Leefbare kernen zijn essentieel voor het welzijn van de mensen die er wonen en werken en elkaar ontmoeten. De identiteit van onze gemeente is verbonden door het kenmerkende naoberschap. Dit vormt ook een belangrijk onderdeel van de leefbaarheid in de kernen. De leefbaarheid van kernen staat echter onder druk.


Ook vanuit de rijksoverheid is de aandacht voor leefbaarheid voor kernen op het platteland toegenomen.  Uit onderzoek van de Wageningen Universiteit, dat is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van LNV (During, 2022) is gebleken dat de overheid meer verantwoordelijkheid moet nemen om de leefbaarheid op het platteland te waarborgen. Het gaat om het stimuleren van economische ontwikkeling, behoud van voorzieningen, het stimuleren van sociale cohesie en te zorgen voor een voldoende gevarieerd woningaanbod en groei in balans. Belangrijke aanbeveling van het onderzoek van de WUR  is om bewoners meer te betrekken bij de opgaven die spelen. Dit sluit aan bij onze politieke ambities (coalitieakkoord) om vanuit participatie en verbinding te werken.  Op deze manier kunnen we ervoor zorgen dat onze dorpen en het omliggend buitengebied leefbaar blijven voor toekomstige generaties.

Terug naar navigatie - Trends

Een trend is een langdurige, blijvende verandering in een bepaalde richting waarop wij geen invloed hebben.

  1. Steeds meer ouderen en weinig jongeren. 
    De groep vijftigers en zestigers is zeer groot in de gemeente, terwijl het aandeel jonge mensen tussen de 20 en 40 relatief klein is. De komende decennia zal het aantal ouderen toenemen. Dit heeft impact op de leefbaarheid van de kernen. Jongeren die in de verschillende kernen willen blijven hebben moeite om een geschikte woning te vinden. Om jongeren te kunnen behouden is het noodzakelijk dat er meer betaalbare woningen komen. 
  2. Individualisering van de samenleving
    Individualisering van de samenleving is van invloed op de sociale cohesie in de dorpen. Daar tegenover staat het naoberschap, naar elkaar omzien en voor elkaar klaarstaan. Dat is een belangrijke kwaliteit die we moeten koesteren.  
  3. Klimaatverandering,
    Klimaatverandering zoals meer heftige regenbuien en soms hete dagen betekent dat we onze buitenruimte hierop in moeten richten. Dit biedt kansen om meer groen toe te voegen en aantrekkelijke plekken te creëren om elkaar te ontmoeten.  

Ontwikkelingen

Terug naar navigatie - Ontwikkelingen

Een ontwikkeling is een verandering waarop wij wel invloed hebben. 


Voorzieningen in de kernen staan onder druk.
De afname van voorzieningen wordt beïnvloed door schaalvergroting, toegenomen mobiliteit en verandering in consumentengedrag. Ook een toename van het aantal ouderen en de afname van jonge mensen heeft consequenties voor de instandhouding van bij voorbeeld basisscholen, en (sport)verenigingen. Verlies aan (basis)voorzieningen treft vooral de niet mobiele en oudere mensen die geen (meer) auto rijden. Verder is meer aandacht nodig voor de negatieve spiraal die het verlies aan voorzieningen met zich mee kan brengen voor de leefbaarheid en de impact  die dat weer heeft op andere voorzieningen. 


Weinig diverse bestaande woningvoorraad.
De woningvoorraad in de gemeente bestaat voornamelijk uit grondgebonden koopwoningen, waarvan een groot gedeelte bestaat uit relatief grote vrijstaande woningen. Circa 12 % van de woningvoorraad bestaat uit appartementen.  Het aandeel sociale huurwoningen is met 18 % erg bescheiden


Behoud levendige kernen
We hebben aandacht voor de zorg die vanuit verschillende kernen wordt geuit over ontwikkelingen in de centra en of die passen bij ‘leefbare kernen’ in de toekomst. Nadruk ligt op invulling van panden en locaties na het vertrek van winkels, horeca en andere voorzieningen. De vraag die op speelt is of de bestaande regelgeving, vanuit bestemmingsplannen, nog wel aansluit bij de ontwikkeling van deze tijd en de wensen die we met elkaar voor de toekomst hebben. Hierbij kijken we met een integrale blik naar de kernen, waarbij de omgevingsvisie de kapstok vormt. 


Beeldkwaliteit kernen
Door losse ontwikkelingen en aanvragen staan de beeldkwaliteit en de identiteit van de verschillende kernen soms onder druk. In aanvulling op de kwaliteiten en kenmerken van de verschillende dorpen en de stad Lochem zoals opgenomen in de omgevingsvisie, zien we kansen om de stedenbouwkundige en landschappelijke en cultuurhistorische kenmerken, kwaliteiten en kansen verder uit te werken. We willen de beeldkwaliteit en identiteit van onze kernen behouden en te versterken. 


Regionale woningbouwopgave 
Naast onze woningbouwopgave tot en met 2030 moeten we rekening houden met een extra woningbouwopgave in de periode daarna. De regionale woondeal 2.0 is in voorbereiding. Deze gaat tot en met 2035. Samen met de Regio Stedendriehoek wordt gewerkt aan een verstedelijkingstrategie om de woningbouwopgave te onderzoeken, waarbij bereikbaarheid, leefbaarheid en identiteit van de verschillende gebieden belangrijke uitgangspunten zijn. Dit sluit aan bij de ambities uit de ontwerp-omgevingsvisie om te groeien naar 40.000 inwoners. 


Dorpendeal
De provincie Gelderland biedt kernen/wijken de mogelijkheid om samen met  inwoners, de gemeente, ondernemers en maatschappelijke organisaties afspraken te maken om samen te werken aan de (sociale) verbondenheid van een wijk of dorp. De subsidie van de provincie is gebaseerd op cofinanciering. De kern Almen werkt aan een Dorpendeal Almen. Er ligt inmiddels een concept programma met activiteiten en initiatieven die er aan moeten bijdragen dat Almen een mooi en prettig leefbaar dorp blijft voor de toekomst. Het programma houdt rekening met toekomstige ontwikkelingen als vergrijzing, de druk op het verenigingsleven en op de maatschappelijke voorzieningen.  Het betekent onder andere investeren in toegankelijke voorzieningen voor ontmoeten, voor zowel ouderen als jongeren. Maar ook het blijven nadenken over de ruimtelijke kwaliteit van de kern en het wonen. Wanneer een Dorpendeal meer concreet is uitgewerkt en de provincie ook haar medewerking toezegt, komen we met een raadsvoorstel.

Doelen

Terug naar navigatie - Doelen

De doelen bij het thema leefbare kernen hebben een directe relatie met de zes hoofdambities uit de omgevingsvisie.

  • In Lochem is het fijn wonen en leven 
    Om de leefbaarheid op peil te houden verdelen we de woningbouwopgaven tot 2030 over de verschillende kernen. We zorgen voor een gevarieerd woning aanbod, in onze kernen, wijken en buurten. Hierdoor kunnen jongeren blijven wonen en terugkeren in de dorpen waar ze zijn opgegroeid en iedereen oud kan worden in zijn eigen omgeving. 
    Dit is ook belangrijk om de voorzieningen in stand te houden en de sociale cohesie te versterken. Als voorzieningen in een kern niet in stand gehouden kunnen worden zorgen we voor nabijheid en bereikbaarheid van voorzieningen in andere kernen.
  • Lochem is aantrekkelijk en groen
    Lochem heeft een groene leefomgeving die door veel mensen wordt gewaardeerd. Dit draagt bij aan leefbare kernen, waar het fijn wonen is. Ook de vele cultuurhistorische elementen dragen bij aan de identiteit en herkenbaarheid.
  • Lochem is ondernemend en uitnodigend
    We zetten in op een levendig centrum of levendig dorpshart met ruimte voor lokale evenementen en het versterken van de lokale bedrijvigheid met een sociaal en economische binding aan een kern.
  • Lochem is klimaatadaptief en klimaatbestendig
    Levendige kernen zijn klimaatadaptief ingericht en bewoners zijn betrokken bij lokale energie strategieën.
  • Lochem is veilig,  gezond en inclusief
    Leefbare kernen zijn kernen die voor iedereen toegankelijk zijn en waar iedereen mee kan doen en waar de openbare ruimte veilig is en uitnodigt om te bewegen.
  • Lochem is bereikbaar en zet in op duurzame mobiliteit 
    Een goede bereikbaarheid is belangrijk om wonen, werken, voorzieningen, recreatie en onderwijs toegankelijk te houden of te maken voor iedereen.

Dit draagt bij aan de volgende werelddoelen

Terug naar navigatie - Dit draagt bij aan de volgende werelddoelen

Leefbare kernen met voldoende groen, ruimte om te bewegen en bereikbare voorzieningen zijn de basis voor een goede gezondheid en welzijn van inwoners.
Inzetten op een gevarieerd woningaanbod, waarin verschillende leeftijden en doelgroepen naast elkaar wonen. Dit biedt een basis voor versterken van het naoberschap.
Veel opgaven kunnen we als gemeente niet alleen oplossen. Samenwerken met maatschappelijke partners is hierbij noodzakelijk. Denk aan woningbouwcorporaties, onderwijsinstellingen, zorgverzekeraars, dorpsraden, lokale ondernemersverenigingen, maar ook de regio Stedendriehoek, provincie etc.

Lopende activiteiten

Terug naar navigatie - Lopende activiteiten

Herinrichting Graaf Ottoweg en Nieuwstad in Lochem
De Graaf Ottoweg en de Nieuwstad zijn op dit moment nog drukke wegen die door het centrum van Lochem lopen. In 2024 werken we aan een gebiedsvisie voor de omgeving van de  Nieuwstad en Graaf Ottoweg. We kijken naar de mogelijkheden voor het afwaarderen van deze wegen. Ook onderzoeken we de kansen voor het terugbrengen van de gracht. Het doel is om dit gebied tot een aangenaam verblijfsgebied in te richten en hiermee de leefbaarheid te vergroten. Uitvoering zal plaatsvinden na realisatie van de rondweg Lochem.  


Nieuwe woningbouwlocaties

Voor alle kernen zijn kernvisies wonen vastgesteld met daarin nieuwe woningbouwlocaties. Op basis van de kernvisies geven we uitvoering door het starten van woningbouwprojecten. Er is door het vestigen van Wvg (Wet voorkeursrecht gemeenten) en het beschikbaar stellen van krediet voor aankoop ingezet op actief grondbeleid om als gemeente meer regie te nemen in de woningbouwopgave. Wanneer de gemeente in de gelegenheid is om de gronden aan te kopen zijn we zelf initiatiefnemer van nieuwe ontwikkelingen. Er is gestart met planvorming op basis van het beschikbare voorbereidingskrediet. De doorlooptijd is afhankelijk van eigendom, beschikbaarheid, locatie specifieke elementen, benodigde onderzoeken, beschikbaarheid van arbeid en materialen, procedures en uiteraard invloeden van buiten zoals de netcongestie.
Locaties die eigendom zijn van partijen die kiezen voor zelfrealisatie worden begeleid in de planvorming en het planologische proces.
We zetten in de periode tot 2030 actief in op het realiseren van een gevarieerd woningaanbod in de kernen. Uitvoering kent een looptijd van meerdere jaren. In 2024 is de regionale woondeal 2.0 in voorbereiding.  Hierin gaat het om de woningbouwaantallen tot en met 2035 en afspraken over wonen en zorg voor ouderen en het huisvesten van de aandachtsgroepen. 


Lopende woningbouwprojecten

Naast de grotere nieuwe woningbouwprojecten op basis van de kernvisies zijn er ook de komende jaren een aantal woningbouwprojecten aanstaande. Dit betreft veelal transformatielocaties. Enkele grotere projecten die de komende jaren worden uitgevoerd en in voorbereiding zijn:
- Kop van Oost Lochem, fase 2 t/m 4 (99 woningen)
- Almen Zuid 2b (15 woningen)
- Nieuwstad 29-33 Lochem (21 woningen)
- Zuiderbleek Lochem (circa 47 sociale huurwoningen)
- Dorpsstraat 1 Laren (Rutgershof, 21 woningen)
- Bosweg 1 Lochem (voormalige Sint Jozef, 72 zorgeenheden)
- Planvoorbereiding flexwoningen (Zutphenseweg 106/106a in Lochem (27 woningen), sportveld Detmerskazerne in Eefde (55 woningen, waarvan 20 sociale huur) en de Smitskamp-strook langs N348 in Gorssel (35 woningen).