Voor u ligt de Kadernota 2026. Deze staat noodgedwongen in het teken van ombuigingen. Want ook de gemeente Lochem staat voor de uitdaging om ondanks de financiële korting van het Rijk een sluitende Begroting 2026 op te leveren. Daarom zetten we in oktober 2024 een proces in gang om de financiële tegenvallers vanaf het ravijnjaar 2026 op te vangen. Doelstelling is ervoor te zorgen dat de gemeente Lochem nu en in de toekomst financieel gezond blijft. We doorlopen daarvoor een zorgvuldig proces met ruimte voor keuzes door uw raad. Het college zocht naar mogelijkheden waarbij voorzieningen in stand blijven.
Onderstaande afbeelding geeft het proces op hoofdlijnen weer. De donkergroene pijl geeft aan waar wij ons op dit moment bevinden in dit proces.
In dit ombuigingsproces anticiperen we op actuele ontwikkelingen. Zo maakte het kabinet op vrijdag 18 april 2025 de Voorjaarsnota 2025 bekend. Voor 2026 en 2027 betekent deze Voorjaarsnota van het Rijk een verlichting van onze ombuigingsopgave. Echter niet voldoende om het ‘ravijn’ te dempen. Voor 2028 en verder is er geen structurele financiële ruimte en blijft de financiële toekomst ongewis. Structureel bezuinigen vanaf volgend jaar blijft nodig. De financiële uitkomst van deze Voorjaarsnota nemen wij mee in de voorstellen in deze kadernota. De definitieve financiële doorwerking van deze Voorjaarsnota en overige mutaties binnen het Gemeentefonds vindt plaats in de meicirculaire 2025. Die verwachten we niet eerder dan 31 mei 2025. We informeren u hierover zo spoedig mogelijk zodat u de uitkomsten kunt meewegen bij de vaststelling van de Kadernota 2026.
Ontwikkelingen op het wereldtoneel
Op 11 maart vroeg u ook aandacht voor geopolitieke ontwikkelingen en de financiële ruimte om hier indien nodig op in te kunnen spelen als onze inwoners hierdoor geraakt worden. Wij delen uw zorgen over de ontwikkelingen in de wereldpolitiek. Door internationale spanningen en verschuivingen in handelsrelaties kunnen bijvoorbeeld de kosten voor grondstoffen en energie stijgen. We kunnen op dit moment moeilijk inschatten welke weerslag dat op Lochem heeft en wat dat mogelijk financieel van ons vraagt. We volgen de ontwikkelingen uiteraard op de voet en met de gezonde Algemene Reserve kunnen we zo nodig handelen op het moment dat de situatie daarom vraagt. We kiezen er in deze kadernota niet voor hierop vooruit te lopen. Als overheid is het immers ook onze taak om in te spelen op (acute) maatschappelijke ontwikkelingen en crises.
Duurzaam financieel gezond
Bezuinigen doet altijd pijn. Maar het is nodig, en we nemen onze verantwoordelijkheid. Daarom hebben we alle ombuigingen om een duurzaam financieel evenwicht te realiseren in beeld gebracht en beoordeeld. Dit leidt tot ombuigingsmaatregelen met het karakter van versoberen, anders doen, lucht uit de begroting halen en inkomsten verhogen. Dat betekent dat ombuigingen omkeerbaar zijn, maar ook dat we erop inzetten taken anders te doen. De bedoeling is in alle gevallen te kijken wat nodig is om een taak uit te voeren; sober en doelmatig. De ombuigingsmaatregelen kunnen daarmee op alle beleidsvelden binnen de gemeente Lochem betrekking hebben.
We zorgen ervoor dat Lochem structureel financieel gezond blijft en tegelijkertijd investeert in een sterke en leefbare gemeente De prioriteiten en zorgen van onze inwoners hebben we nadrukkelijk meegenomen: we hebben de voorstellen getoetst aan de uitkomsten van een brede inwonersraadpleging. Over de uitkomsten gingen we met u op 4 en 11 maart jongstleden in gesprek. Doel was om te horen wat u belangrijk vindt en wat uw adviezen zijn met betrekking tot de voorgestelde maatregelen.
Lasten verdelen
U heeft uw zorg uitgesproken over ombuigingsmaatregen in het sociaal domein en aandacht gevraagd voor het verdelen van de zwaarste lasten over de sterkste schouders. Dat leidt ertoe dat we de keuze hebben gemaakt om enkele eerder voorgestelde maatregelen te laten vervallen (OZB voor scholen) of af te zwakken (welzijnswerk). De dekking die hiervoor nodig is vullen we onder andere in door het aframen van budgetten op basis van de jaarrekening 2024 en het vergroten van onze inkomsten.
Dit zijn mogelijkheden die u tijdens de adviserende tafel van 11 maart ook naar voren bracht. Het verhogen van de inkomsten zoals toeristenbelasting, forensenbelasting en OZB past wat ons betreft in het uitgangspunt om de zwaarste lasten over de sterkste schouders te verdelen. Daarnaast voorkomt het dat we andere maatregelen moeten nemen die minder wenselijk zijn. Bijvoorbeeld omdat de negatieve gevolgen daarvan voor onze inwoners groter zijn of de maatregelen onomkeerbaar.
Organisatie/ formatie
De gevolgen voor de personeelsformatie zijn afhankelijk van de keuzes door de gemeenteraad in het niet uitvoeren van taken. Na besluitvorming over de Kadernota 2026 beoordelen wij wat de gevolgen voor de formatie zijn in samenhang met hetgeen strategisch wenselijk is.
In 2024 heeft BMC op verzoek van de gemeenteraad onderzocht of de formatie en de gekozen structuur passen bij de huidige taken en ambities en of de formatie op de juiste wijze is doorvertaald naar de loonkosten. Dit bleek het geval. Waarbij de kanttekening is geplaatst dat voor de middellange termijn uitbreiding dan wel andere formatie nodig is als gevolg van bijvoorbeeld de woningbouwopgave en bevolkingsgroei. Op basis van de uitkomsten heeft u vervolgens gevraagd een arbeidsmarktstrategie op te stellen. Deze is opgesteld. Met deze arbeidsmarktstrategie speIen we in op veranderingen op de arbeidsmarkt door meer focus aan te brengen op het behouden en aantrekken van personeel dat flexibel en breed inzetbaar is. Een strategische benadering van de arbeidsmarkt en personeelsplanning is belangrijk om de juiste balans te vinden tussen een veranderende omgeving, groeiende opgaven en het behoud van kwaliteit en continuïteit in de dienstverlening. De arbeidsmarktstrategie wordt u binnenkort ter informatie aangeboden.
Tot slot
Met deze Kadernota doen wij u een voorstel hoe naar onze overtuiging de gemeente Lochem kiest voor het behoud van leefbaarheid en de voorzieningen, en financieel gezond kan blijven. In het ravijnjaar 2026, maar ook de jaren daarna. Wij denken op een goede manier invulling te hebben gegeven aan de adviezen die u ons op 11 maart gaf. Hoewel bezuinigen altijd pijn doet, kiezen we indachtig uw advies voor het dragen van de zwaarste lasten door de sterkste schouders. We stellen geen onomkeerbare besluiten voor. We kijken uit naar uw reactie op deze kadernota en bouwen graag met u verder aan de toekomst van de mooie gemeente Lochem.