Hoofdstuk 3 Thema Leefbare kernen

Leefbare kernen zijn belangrijk voor het welzijn van de mensen die er wonen en werken . De identiteit van onze gemeente kenmerkt zich door naoberschap. Naoberschap houdt in dat men naar elkaar omkijkt, voor elkaar klaarstaat en elkaar bijstaat met raad en daad. Dit vormt ook een belangrijk onderdeel van de leefbaarheid in de kernen.  De leefbaarheid van kernen staat echter onder druk.
Ook vanuit de Rijksoverheid is de aandacht voor leefbaarheid voor kernen op het platteland toegenomen. Uit onderzoek van de Wageningen Universiteit, dat is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van LNV (During, 2022), is gebleken dat de overheid meer verantwoordelijkheid moet nemen om de leefbaarheid op het platteland te waarborgen. Het gaat om het stimuleren van economische ontwikkeling, behoud van voorzieningen, het stimuleren van sociale cohesie, te zorgen voor een voldoende gevarieerd woningaanbod en groei in balans. Belangrijke aanbeveling van het onderzoek van de WUR  is om bewoners meer te betrekken bij de opgaven. Dit sluit aan bij onze ambities om vanuit participatie en verbinding te werken. Op deze manier  zorgen we ervoor dat onze dorpen en het omliggend buitengebied leefbaar blijven voor toekomstige generaties.

Een trend is een langdurige, blijvende verandering in een bepaalde richting waarop wij geen invloed hebben. 

1.Steeds meer ouderen en minder jongeren 
De groep vijftigers en zestigers is zeer groot in de gemeente, terwijl het aandeel jonge mensen tussen de 20 en 40 relatief klein is. De komende decennia zal het aantal ouderen toenemen. Dit heeft impact op de leefbaarheid van de kernen. Jongeren die in de verschillende kernen willen blijven hebben moeite om een geschikte woning te vinden. Om jongeren te kunnen behouden is het noodzakelijk dat er meer betaalbare woningen komen.

2.Kleinere huishoudens
Door de sterke toename van het aantal eenpersoonshuishoudens en – in mindere mate- een  toename van het aantal eenoudergezinnen is sprake van gezinsverdunning. Daardoor neemt het aantal huishoudens toe. Eenpersoonshuishoudens zijn voornamelijk ouderen en jongvolwassenen. 
De komende twintig jaar wordt een sterke stijging voorzien in het aandeel alleenstaande 75-plussers.

3.Individualisering van de samenleving
Individualisering van de samenleving is van invloed op de sociale cohesie in de dorpen. Daar tegenover staat het naoberschap, naar elkaar omzien en voor elkaar klaarstaan. Dat is een belangrijke kwaliteit die we moeten koesteren. 

4.Voorzieningen in de kernen staan onder druk
De afname van met name commerciële voorzieningen wordt beïnvloed door schaalvergroting, toegenomen mobiliteit en verandering in consumentengedrag. Verlies aan voorzieningen, zoals winkels en horeca treft vooral de niet mobiele en oudere mensen die geen (niet meer) autorijden. Verder is meer aandacht nodig voor de negatieve spiraal die het verlies aan voorzieningen met zich mee kan brengen voor de leefbaarheid en de impact die dat weer heeft op bijvoorbeeld sportverenigingen, scholen etc. 

5.Klimaatverandering
Klimaatverandering zoals meer heftige regenbuien en soms hete dagen betekent dat we onze buitenruimte hierop in moeten richten. Dit noemen we klimaatadaptatie. Dit biedt kansen om meer groen toe te voegen en aantrekkelijke plekken te creëren om elkaar te ontmoeten. 

Een ontwikkeling is een verandering waarop wij wel invloed hebben. 

1. De betaalbaarheid van onze woningvoorraad staat onder druk
De woningvoorraad in de gemeente bestaat voornamelijk uit grondgebonden koopwoningen, waarvan een groot gedeelte bestaat uit relatief grote vrijstaande woningen. Circa 12 % van de woningvoorraad bestaat uit appartementen. Het aandeel sociale huurwoningen van de woningcorporaties is met 17 % erg bescheiden .  We zetten actief in op het realiseren van een gevarieerd woningaanbod in de kernen. Met specifiek aandacht voor het realiseren van sociale huur en betaalbare koopwoningen en middenhuur. In het programma Volkshuisvesting wordt dit verder uitgewerkt. 

2. Behoud levendig centrum of een levendig dorpshart
We hebben aandacht voor de zorg die vanuit verschillende kernen wordt geuit over ontwikkelingen in de centra en of die passen bij ‘leefbare kernen’ in de toekomst. Nadruk ligt op invulling van panden en locaties na het vertrek van winkels, horeca en andere voorzieningen. De vraag die op speelt is of de bestaande regelgeving, vanuit bestemmingsplannen, nog wel aansluit bij de ontwikkeling van deze tijd en de wensen die we met elkaar voor de toekomst hebben. Hierbij kijken we met een integrale blik naar de kernen, waarbij de omgevingsvisie de kapstok vormt. In 2025 zijn we gestart met een centrum aanpak in de kernen Laren en Lochem en volgt ook Gorssel.

3. Beeldkwaliteit kernen
Door losse ontwikkelingen en aanvragen staan de beeldkwaliteit en de identiteit van de verschillende kernen soms onder druk. In aanvulling op de kwaliteiten en kenmerken van de verschillende dorpen en de stad Lochem zoals opgenomen in de omgevingsvisie, zien we kansen om de stedenbouwkundige en landschappelijke en cultuurhistorische kenmerken, kwaliteiten en kansen verder uit te werken. We willen de beeldkwaliteit en identiteit van onze kernen behouden en te versterken. 

4. Regionale woningbouwopgave na 2030
Naast onze woningbouwopgave tot en met 2030, zoals vastgelegd in de omgevingsvisie, kijken we ook alvast vooruit naar de woningbouwopgave in de periode daarna. Om te groeien naar 40.000 inwoners in 2040, is het van belang ook in de periode na 2030 extra woningen toe te voegen. Gemeente Lochem wil de stad Lochem laten groeien en bij alle dorpen zorgen voor een gevarieerd woningaanbod.   Dat is belangrijk voor het behoud van de voorzieningen en de leefbaarheid. Samen met de Regio Stedendriehoek wordt gewerkt aan een Ontwikkelperspectief 2050 om de landelijke woningbouwopgave te onderzoeken. Hierbij zijn bereikbaarheid, leefbaarheid en identiteit van de verschillende gebieden belangrijke uitgangspunten. Groei in balans. Dit sluit aan bij de ambitie uit de omgevingsvisie om als gemeente te groeien naar 40.000 inwoners. 

5. Dorpendeal
De provincie Gelderland biedt kernen/wijken de mogelijkheid om samen met  inwoners, de gemeente, ondernemers en maatschappelijke organisaties afspraken te maken om samen te werken aan de (sociale) verbondenheid van een wijk of dorp. De subsidie van de provincie is gebaseerd op cofinanciering. Verschillende kernen zijn bezig met een dorpendeal. Er is geen structureel budget beschikbaar voor financiële ondersteuning van wijken- en dorpendeals. De aanvrager zal eerst op zoek moet naar cofinanciering bij subsidieverstrekkers zoals fondsen, particulieren, lokale partijen of bedrijven etc. Per aanvraag wordt afgewogen of hiervoor incidenteel middelen vrijgemaakt kunnen worden. Voor dit maatwerk zijn de uitgangspunten vastgelegd. 
Wanneer een Dorpendeal meer concreet is uitgewerkt en de provincie ook haar medewerking toezegt, komen we met een raadsvoorstel.

De doelen bij het thema leefbare kernen hebben een directe relatie met de zes hoofdambities uit de omgevingsvisie.

1. In Lochem is het fijn wonen en leven 
Om de leefbaarheid op peil te houden zetten we in de verschillende kernen in op woningbouw. We zorgen voor een gevarieerd woningaanbod, in onze kernen, wijken en buurten. Hierdoor kunnen jongeren blijven wonen en terugkeren in de dorpen waar ze zijn opgegroeid en iedereen oud kan worden in zijn eigen omgeving. 
Dit is ook belangrijk om de voorzieningen in stand te houden en de sociale cohesie te versterken. Als voorzieningen in een kern niet in stand gehouden kunnen worden zorgen we voor nabijheid en bereikbaarheid van voorzieningen in andere kernen.

2. Lochem is aantrekkelijk en groen
Lochem heeft een groene leefomgeving die door veel mensen wordt gewaardeerd. Dit draagt bij aan leefbare kernen, waar het fijn wonen is. Ook de vele cultuurhistorische elementen dragen bij aan de identiteit en herkenbaarheid.
3. Lochem is ondernemend en uitnodigend
We zetten in op een levendig centrum of levendig dorpshart met ruimte voor lokale evenementen en het versterken van de lokale bedrijvigheid met een sociaal en economische binding aan een kern.

4. Lochem is klimaatadaptief en klimaatbestendig
Levendige kernen zijn klimaatadaptief ingericht en bewoners zijn betrokken bij lokale energiestrategieën.

5. Lochem is veilig,  gezond en inclusief
Leefbare kernen zijn kernen die voor iedereen toegankelijk zijn en waar iedereen mee kan doen en waar de openbare ruimte veilig is en uitnodigt om te bewegen.

6. Lochem is bereikbaar en zet in op duurzame mobiliteit
Een goede bereikbaarheid is belangrijk om wonen, werken, voorzieningen, recreatie en onderwijs toegankelijk te houden of te maken voor iedereen.

-

Wat willen we bereiken?

Leefbare kernen met voldoende groen, ruimte om te bewegen en bereikbare voorzieningen  voor een goede gezondheid en welzijn van inwoners.
Inzetten op een gevarieerd woningaanbod, waarin verschillende leeftijden en doelgroepen naast elkaar wonen. Dit biedt een basis voor versterken van het naoberschap.
Veel opgaven kunnen we als gemeente niet alleen oplossen. Samenwerken met maatschappelijke partners is hierbij noodzakelijk. Denk aan woningbouwcorporaties, onderwijsinstellingen, zorgverzekeraars, dorpsraden, lokale ondernemersverenigingen, maar ook de regio Stedendriehoek, provincie etc. 

Draagt bij aan de volgende werelddoelen:

Wat gaan we daarvoor doen?

We voeren onze reguliere werkzaamheden uit.