Toelichting op de balans

Activa

Vaste activa

• Immateriële vaste activa

Het verloop van de immateriële vaste activa in 2019 is in onderstaand overzicht weergegeven.

Bedragen x €1.000
	Boekwaarde 01-01-2019	Investeringen	Desinvesteringen	Afschrijvingen	Bijdragen van derden	Afwaarderingen	Boekwaarde 31-12-2019
Kosten van onderzoek en ontwikkeling	65	93					158
Bijdragen aan activa in eigendom van derden	344			18			326
Totaal immateriële vast activa	409	93		18			484

In de cijfermatige detailverantwoording 2019 staat een specificatie van de investeringen.

Bedragen x €1.000
Omschrijving	Beschikbaar gesteld krediet	Werkelijk besteed in 2019	Cumulatief besteed t/m 2019
2018 Herontwikkeling Scheggertdijk 7	635	28	33
2018 Herontwikkeling Diekink	250	66	125

Bijdrage aan activa van derden.

Bedragen x €1.000
	Boekwaarde 1-1-2019	Investering 2019	Afschrijving 2019	Boekwaarde 31-12-2019
2010 VRI N346 Kwinkweerd-Aalsvoort	13		2	11
Voorziening sportacc. Almen	75		5	70
Accomodatieplan Almen	256		11	245
Totaal	344		18	326

 

• Materiële vaste activa

Het verloop van de materiële vaste activa in 2019 is in onderstaand overzicht weergegeven.

Bedragen x €1.000
	Boekwaarde 1-1-2019	Investeringen	Desinvestering	Afschrijvingen	Bijdragen van derden	Afwaarderingen	Boekwaarde 31-12-2019	Voorzieningen	Balanswaarde 31-12-2019
Investeringen met economisch nut	56.371	93	325	2.054	96		53.990	3.033	50.956
Gronden en terreinen	11.274		53				11.221	2.846	8.375
Woonruimten
Bedrijfsgebouwen	42.267	314	272	1.812	90		40.407	188	40.220
Grond- weg- en waterbouwkundige werken	375			37	6		332		332
Vervoermiddelen
Machines, apparaten en installaties	1.421	22		106			1.337		1.337
Overige materiële vaste activa	1.034	-242		99			692		692
Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven	21.061	903		876			21.089		21.089
Grond- weg- en waterbouwkundige werken	20.669	183		740			20.111		20.111
Overige materiële vaste activa	393	720		136			977		977
Investeringen met maatschappelijk nut	3.640	1.580		203	51		4.966		4.966
Maatschappelijk nut vóór 2017
Grond- weg- en waterbouwkundige werken	3.619	1.580		202	51		4.947		4.947
Overige materiële vaste activa	20			1			19		19
Maatschappelijk nut vanaf 2017
Grond- weg- en waterbouwkundige werken
Overige materiële vaste activa
In erfpacht uitgegeven gronden	3.944						3.944		3.944
Totaal materiële vaste activa	85.016	2.577	325	3.133	147		83.988	3.033	80.955

* reclassificatie van € 242.000 overige materiele vaste activa met economisch nut naar overige materiele vaste activa met economisch nut waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven.

Begrotingsrechtmatigheid kredieten

Bij de rechtmatigheidscontrole vormt het begrotingscriterium een belangrijk toetsingscriterium. Kredietoverschrijdingen zijn in principe onrechtmatig. Volgens het toetsingskader van de commissie BBV zijn er echter situaties denkbaar waarbij de overschrijdingen binnen het door de raad uitgezette beleid en binnen het doel blijven waarvoor het krediet beschikbaar is gesteld. Uit onderstaande opstelling blijkt een aantal kredieten overschreden te zijn. De redenen van overschrijding lichten wij toe. Gesteld kan worden dat de uitgaven passen binnen het beleid en binnen het doel waarvoor het krediet beschikbaar is.

2 0 1 9  -  KREDIETEN	U I T G A V E N
Omschrijving	Begroot	Werkelijk	Restant	Toelichting	Conclusie
700807 - 2018 Smartphones	38.715	82.231	-43.516	Door de uitrol smartphones voor 't Baken is het krediet overschreden.	Past binnen beleid en doel
748043 - 2014 Nieuwb Prop/Hendrik Geb.	-164.811		-164.811	De kredieten 748043  en 748044 beoordelen wij samen. In totaal verwachten wij een nadeel van ca. € 36.000. Dit wordt veroorzaakt door: bijdrage speeltoestellen (motie gemeenteraad € 18.000), oprichting VVE (€ 8.000) en advieskosten (€ 11.000). Er loopt nog nazorg klimaatbeheer. Er staat nog een restant krediet van € 58.000 uit op rekening van het schoolbestuur. Er is afgesproken dat het schoolbestuur dit restant tot 1-7-2020 mag aanwenden voor maatregelen voor klimaatbeheer. Per 1-9-2020 volgt dan de financiële verantwoording van dit krediet.	Past binnen beleid en doel
748044 - 2014 Nieuwb Prop/Hendrik Insta	100.497		100.497
748045 - 2014 Nieuwb Prop/Hendrik maatr	-159.074		-159.074	In de praktijk bleken de verschillende maatregelen een complexe opgave met per saldo een overschrijding van € 54.000 op de beschikbare kredieten. Veroorzaakt door de advieskosten voor het ontwerp van verkeersmaatregelen en de uitvoering daarvan. Het resterende krediet sluiten we nu af. Met betrekking tot het saldo is er sprake van samenloop van kredieten voor verkeer, riolering en grondexploitatie in schoolomgeving De Garve. De lasten (nadeel € 159.000) voor aanleg schoolplein zijn op dit krediet verantwoord. De bijdrage (bate) van € 105.000 van de schoolbesturen is op de grondexploitatie geboekt.  Deze grondexploitatie is afgesloten. Verschillende werkzaamheden zijn in de omgeving van de nieuwe school gecombineerd om kosten te besparen.	Past binnen beleid en doel
721117 - 2017 Openb. verlicht. masten	-22.566	900	-23.466	In 2018 en 2019 voerden we diverse vervangingsprojecten in Epse, Eefde, Gorssel en Lochem uit. De overschrijding ondervangen we bij de uitvoering van de overige beschikbare kredieten voor vervanging van openbare verlichting. Krediet afsluiten.	Past binnen beleid en doel

Wij lichten de begrotingsonrechtmatigheid boven de € 10.000 toe. Bijlage 2 bevat alle toelichtingen op de kredieten.

•  Financiële vaste activa

Het verloop van de financiële vaste activa in het jaar 2019 wordt in onderstaand overzicht weergegeven.

Bedragen x €1.000
	Boekwaarde 31-12-2017	Investeringen	Desinvesteringen	Afschrijvingen/ aflossingen	Afwaarderingen	Boekwaarde 31-12-2018
Kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen	341					341
Leningen aan deelnemingen	430			143		286
Overige langlopende leningen u/g	4.161	63		31		4.192
Totaal financiële vast activa	4.931	63		175		4.819

Kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen
De samenstelling van deze post is:

	Boekwaarde 1-1-2018	Boekwaarde 31-12-2018
NV Bank Nederlandse Gemeenten	150	150
Stadsbank Oost Nederland	53	53
Vitens	5	5
Circulus-Berkel	59	59
Alliander	73	73
Totaal	341	341

Bank Nederlandse Gemeenten
Het gemeentelijk aandelenkapitaal bedraagt:
60.138 aandelen nominaal groot € 2,50; geheel volgestort.

Stadsbank Oost Nederland
De gemeente neemt deel in het aandelenkapitaal, omdat deze bankinstelling diensten verleent aan ingezetenen die schuldhulpverlening nodig hebben of andere ondersteuning om uit financiële nood te kunnen geraken. Per inwoner heeft de gemeente een bedrag van € 1,59 gestort.

Vitens
De aandelen zijn in de balans opgenomen voor de verkrijgingsprijs van € 5.000. Op 1 januari 2019
bestaat het gemeentelijk aandelenkapitaal uit 32.045 aandelen van nominaal groot € 1,00.

Circulus-Berkel
De gemeente Lochem neemt deel in het aandelenkapitaal van Circulus-Berkel om samen met de andere aandeelhouders (alleen gemeenten) invloed te hebben op de bedrijfsvoering en de kosten van dienstverlening.
Het gemeentelijk aandelenkapitaal bestaat uit 751 aandelen van nominaal groot € 1,00.

Alliander
De aandelen zijn in de balans opgenomen voor de verkrijgingsprijs van € 73.000.
Op 1 januari 2019 bestaat het gemeentelijk aandelenkapitaal uit 522.244 aandelen van nominaal groot € 5,00.


Leningen aan deelnemingen
Dit betreft een lening aan Vitens. Deze is in 2006 ontstaan door omzetting van aandelen in een lening. De lening heeft een looptijd van 15 jaar en wordt lineair afgelost. De rente en aflossing worden ieder jaar op 1 juli voldaan. De rente is het gemiddeld rentepercentage over 10-jaars Nederlandse staatsleningen over de afgelopen 5 kalenderjaren vermeerderd met 100 basispunten. Voor het jaar 2019 bedraagt de rente 1,55%.


Overige langlopende leningen u/g

Bedragen x € 1.000
	Boekwaarde 1-1-2019	Verstrekkingen 2019	Aflossing 2019	Boekwaarde 31-12-2019
Renteloze lening St. Gorsselse zwembaden	7		3	3
Lening SCC 't Trefpunt	143			143
SVN Startersfonds	2.849	39		2.888
Lening Gorsselse Zwemb zonnecollectoren	6		3	3
SVN duurzaamheidslening	649	-1		647
Lening Lochem Energie 1e lening	18		2	16
SVN blijverslening/Toekomstbestendig wonen	250			250
LochemEnergie lening 2017, 2e lening	22		2	19
Zwembad Laren lening	23		2	20
Lochem Energie Waterkracht 2019		25	2	23
Krediethypotheken Het Baken	195		15	179
Totaal	4.161	63	32	4.192

In 2019 zijn de krediethypotheken opgenomen die door de opheffing van Het Plein bij de Gemeente Lcohem terecht zijn gekomen. Deze hadden en waarde van € 195.000.

In 2019 is er een lening aan Lochem Energie Waterkracht verstrekt.

SVN Starterfonds
De storting in het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVN), onderdeel startersleningen, kan als volgt toegelicht worden:

Bedragen x € 1.000
Saldo 1 januari 2019	2.849
Bij:
Rentevergoeding 2019 verstrekte leningen	52
	2.901
Af:
Beheervergoeding 2019	13
Saldo 31 december 2019	2.888

Het schuldrestant van de door de gemeente verstrekte startersleningen per 31 december 2019 bedraagt 2.599.043.
Op 31 december 2019 heeft de gemeente bij het SVN nog een rekening-courant tegoed van € 289.091.
In 2019 zijn 9 startersleningen verstrekt voor een totaalbedrag van € 293.475. Na de mutaties van 2019 komt het aantal lopende leningen uit op 99.


SVN duurzaamheidslening
De storting in het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVN), onderdeel duurzaamheidsleningen, kan als volgt toegelicht worden:

Bedragen x € 1.000
Saldo 1 januari 2019	649
Bij:
Rentevergoeding 2019 verstrekte leningen	3
	652
Af:
Beheervergoeding 2019	4
Saldo 31 december 2019	648

Het schuldrestant van de door de gemeente verstrekte duurzaamheidsleningen per 31 december 2019 bedraagt 742.949.
Op 31 december 2019 heeft de gemeente bij het SVN een rekening-courant tekort van € 95.299.
In 2019 zijn 72 duurzaamheidsleningen verstrekt voor een totaalbedrag van € 436.660. Na de mutaties van 2019 komt het aantal lopende leningen uit op 127.

SVN Toekomstbestendig wonen/blijversleningen
De storting in het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVN), toekomst bestendig wonen/blijversleningen, kan als volgt toegelicht worden:

Bedragen x € 1.000
Saldo 1 januari 2019	250
Bij:
Rentevergoeding 2019 verstrekte duurzaamheidsleningen	0
	250
Af:
Beheervergoeding 2019	0
Saldo 31 december 2019	250

Het schuldrestant van de door de gemeente verstrekte leningen per 31 december 2019 bedraagt € 74.348.
Op 31 december 2019 heeft de gemeente bij het SVN nog een rekening-courant tegoed van € 175.299.
In 2019 zijn 16 leningen verstrekt voor een totaalbedrag van € 75.305. Na de mutaties van 2019 komt het aantal lopende leningen uit op 16.


Vlottende activa

• Voorraden

De in de balans opgenomen voorraden zijn uitgesplitst naar de volgende categorieën:

Bedragen x € 1.000
	Balanswaarde 01-01-2019	Balanswaarde 31-12-2019
Onderhanden werk, waaronder gronden in exploitatie	12.618	8.104
Gereed product en handelsgoederen	14	6
Totaal	12.632	8.111

 

Bouwgronden in exploitatie
Van de bouwgronden in exploitatie kan van het verloop in 2019 het volgende overzicht worden weergegeven:  

- = nadeel				Bedragen x € 1.000
Complex	Boekwaarde 31-12-2019	Van gronden in voorraad	Investeringen	Inkomsten	Ten laste (+) / gunste (-) van het resultaat	Nog te ontvangen	Boekwaarde 31-12-2019
Aalsvoort West	639		60		60		639
Stijgoord	3.091		67	933	-64		2.290
TKF	2.875		57	2.108			825
Subtotaal	6.606		185	3.041	-4		3.754
Exel II, fase 2	147		14	134	26
Van Disselweg	418		77	860	-364
Harfsen West	1.318		187	768	-162		899
Barchem Zuid	1.388		22				1.411
Gasfabriek	1.948		15				1.963
Clusterlocatie Exel	274		10				284
Detmerskazerne	1.513		92				1.605
Propschool	-51		50	216	-217
Kop van Oost	221		138	13			345
Almen Zuid totaal	1.338		36	637			737
v.d. Hoevenschool Epse			101	239	-137
Etalage n.d. Toekomst	2.694		161	17			2.839
Subtotaal	11.209		904	2.883	-854		10.083
Totaal actieve bouw- grondexploitaties	17.815		1.088	5.924	-858		13.837
Totaal particuliere exploitaties	26		138		91	57	16
Totaal	17.841		1.226	5.924	-767	57	13.853

 

= nadeel					Bedragen x € 1.000
Complex	Boekwaarde 31-12-2019	Voorziening verlieslatend complex 01-01-2019	Mutatie voorziening verlieslatend complex ten laste (+)/ gunste (-) van het resultaat	Voorziening verlieslatend complex 31-12-2019	Balanswaarde 01-01-2019	Balanswaarde   31-12-2019	Nog te maken kosten	Nog te ontvangen opbrengsten		Verwacht eindsaldo op basis van ramingen 1-1-2020
Aalsvoort West	639			-	639	639	1.202	3.548	overschot	1.707
Stijgoord	2.290				3.091	2.290	685	3.060	overschot	85
TKF	825	17	77	94	2.859	731	361	1.087	tekort	-100
Subtotaal	3.754	17	77	94	6.589	3.660	2.249	7.695	1.692
Exel II, fase 2		29	-29		117
Van Disselweg					418
Harfsen West	899				1.318	899	713	2.279	overschot	-667
Barchem Zuid	1.411	792	25	817	596	594	299	860	tekort	-850
Gasfabriek	1.963	597	34	630	1.351	1.333	179	1.460	tekort	-683
Clusterlocatie Exel	284				274	284	971	1.449	overschot	194
Detmerskazerne	1.605				1.513	1.605	1.599	3.431	overschot	227
Propschool					-51
Kop van Oost	345	2.150	434	2.585	-1.929	-2.239	7.123	4.514	tekort	-2.955
Almen Zuid totaal	737	205	13	218	1.133	520	276	784	tekort	-229
v.d. Hoevenschool Epse
Etalage n.d. Toekomst	2.828	1.439	-40	1.399	1.255	1.429	466	1.773	tekort	-1.521
Subtotaal	10.073	5.212	436	5.649	5.997	4.424	11.627	16.549	-5.150
Totaal actieve bouw- grondexploitaties	13.826	5.229	514	5.743	12.586	8.084
Totaal particuliere exploitaties	16				26	16
Totaal	13.843	5.229	514	5.743	12.612	8.100

De waardering van de in exploitatie genomen bouwgronden is gebaseerd op de inzichten van de berekeningen per 1 januari 2020 en de daarbij behorende inschatting van uitgangspunten, parameters en risico’s. Uiteraard betreft dit een inschatting die omgeven is door onzekerheden, die jaarlijks wordt herzien en waarbij de waardering in het komende jaar zowel positief als negatief kan uitvallen. We hebben op basis van de huidige informatie en inzichten de beste inschatting gemaakt voor de waardering van de in exploitatie genomen bouwgronden.

We hanteren hanteren de volgende algemene uitgangspunten ten aanzien van onze schattingen:

• rentepercentage bedraagt 0.76%;
• kostenindexatie (inflatiepercentage) bedraagt 2 % ;
• de geraamde verkopen van de bouwkavels zijn gebaseerd op de actuele woonvisie en grondprijzen.

Ten aanzien van de geraamde nog te maken kosten hanteren we o.a. de volgende uitgangspunten:

• de nog te verwerven gronden per 1 januari 2020;
• de nog te maken kosten voor bouw- en woonrijpmaken per 1 januari 2020 gebaseerd op actuele ramingen en ervaringscijfer;
• de nog te maken externe en interne begeleidingskosten en uren per 1 januari 2020;
• een inschatting van de overige nog te maken kosten per 1 januari 2020.

Ten aanzien van de geraamde nog te realiseren opbrengsten hanteren we o.a. de volgende uitgangspunten:

• de nog te verkopen bouwkavels per 1 januari 2020;
• de nog te ontvangen subsidies en bijdragen van derden per 1 januari 2020.

We hebben geen grondexploitatie met een looptijd langer dan de voorgeschreven maximale looptijd van tien jaar.

De risico’s zijn nader toegelicht in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing in het jaarverslag.

Voor een uitgebreidere toelichting op de “bouwgronden in exploitatie” verwijzen we u naar de paragraaf “Grondbeleid”.

Gereed product
Dit betreft de voorraad eigen verklaringen.

• Uitzettingen korter dan één jaar

In onderstaand overzicht wordt een specificatie gegeven van de in de balans opgenomen uitzettingen met een looptijd van één jaar en korter.

Bedragen x € 1.000
	Balanswaarde 31-12-2018	Boekwaarde 31-12-2019	Voorziening oninbaarheid	Balanswaarde 31-12-2019
Vorderingen op openbare lichamen	4.870	4.433		4.433
Rekening-courantverhouding met het Rijk	2.408	5.345		5.345
Rekening-courantverhouding overige niet-financiële instellingen	107	947		947
Overige vorderingen				3.458
- algemeen*	745	1.472	710	762
- belastingen*	279	2.875	178	2.697
Totaal	8.410	15.072	888	14.184

Vorderingen op openbare lichamen
In de vorderingen op openbare lichamen zit begrepen de vordering op de Belastingdienst van de bijdrage 2019 uit het BTW-compensatiefonds groot € 4.435.000. Dit bedrag wordt overeenkomstig de gemaakte afspraken tussen rijk en gemeenten op 1 juli 2020 op onze bankrekening gestort.


Rekening-courantverhouding met het Rijk/ Schatkistbankieren
In principe dienen alle overtollige middelen in de schatkist te worden aangehouden. Het saldo op 31 december 2019 is € 5.345.000. Er zijn echter een aantal uitzonderingen. Eén daarvan is het drempelbedrag. Dat is een maximumbedrag (afhankelijk van de omvang van de decentrale overheid) dat gemiddeld per kwartaal buiten de schatkist mag worden gehouden. Voor de gemeente Lochem is dat voor 2019 € 654.000.

Het drempelbedrag is bedoeld om het dagelijkse kasbeheer te vereenvoudigen: niet elke laatste euro hoeft in de schatkist te worden aangehouden. Alleen de liquide middelen die boven het drempelbedrag uitgaan in de schatkist moeten worden aangehouden. In 2019 hebben geen overschrijdingen plaatsgevonden van het drempelbedrag. In onderstaande tabel is te zien wat de benutting van het drempelbedrag schatkistbankieren gedurende de vier kwartalen 2019 is geweest:

Bedragen x € 1.000
Verslagjaar 2019
Drempelbedrag	654
	Kwartaal 1	Kwartaal 2	Kwartaal 3	Kwartaal 4
Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen	513	506	401	474
Ruimte onder het drempelbedrag	142	148	253	180
Overschrijding van het drempelbedrag

Overige vorderingen
Algemeen:
Het saldo op 1-1-2019 is hoger door de toevoeging van Het Plein het gaat om een waarde van € 519.000. Het saldo van de algemene debiteuren is op 31 december 2019 € 1.472.000.

Belastingen:
Het saldo van de belastingdebiteuren is op 31 december 2019 € 2.875.000.

• Liquide middelen

De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.
De post liquide middelen bestaat uit:

Bedragen x € 1.000
Omschrijving	Balanswaarde 01-01-2019	Balanswaarde 31-12-2019
Kassaldi	1	2
Banksaldi	1.245	465
Totaal	1.246	468

 

• Overlopende activa

De post overlopende activa bestaat uit de volgende onderdelen:

Bedragen x € 1.000
Omschrijving	Balanswaarde 01-01-2019	Balanswaarde 31-12-2019
Vooruitbetaalde bedragen	1.147	2.960
Nog te ontvangen bedragen	8.144	5.729
- Algemeen*	5.071	4.899
- Rijk	791	422
- Overige Nederlandse overheidslichamen	2.282	408
Totaal	9.290	8.689
* Op 31 december 2019 is het saldo van de voorziening particuliere exploitaties € 29.00

De beginbalans van Nog te ontvangen bedragen is hoger door de toevoeging van Het Plein. Het gaat om een bedrag van € 1.256.000

In de nog te ontvangen bedragen ‘algemeen’ is per ultimo 2019 een bedrag van € 322.477 opgenomen uit hoofde van verhaalbare kosten als gevolg van faciliterend grondbeleid.


Onderstaand zijn de nog te ontvangen bedragen overheidslichamen gespecificeerd.

Bedragen x € 1.000
Omschrijving	Saldo 01-01-2019	Af 2019	Bij 2019	Saldo 31-12-2019
Rijk:	791	791	422	422
Min SZW vangnetregeling	504	504
Suppletie alg uitkering conv explosieven	170	170	291	291
Teruggaaf dividendbelasting	68	68
Alg uitk verrekening voorschoten	9	9	131	131
Afrek BBZ 2018	39	39
Overige Nederlandse overheidslichamen:	2.282	2.282	408	408
JOGG subsidie	21	21
Detachering Gemeente	13	13
Kosten afvalwaterteam
Gasverbruik
Aandeel beheerskosten
PlusOV onderst 4e kw	88	88
PlusOV eigen bijdr 4e kw	14	14
Afvalfonds 4e kw	115	115
Taalniveau 3F	8	8
Leerplicht kwal. bijdrage	30	30
Subs 2018 st Verenfonds	35	35
Afrek bijdr Gem. Voorst fiets-voetveer	1	1
Afrekening Het Plein	701	701
Beginbalans Het Plein	1.256	1.256
St. Poolster energie afrekening			1	1
Gemeente Berkelland workshop			1	1
Gemeente Zutphen zorgbelang			1	1
Subsidie ESF 2014-2020			50	50
PWA energie			12	12
Prov  Gld subsidie de Groene Fabriek			10	10
Prov Gld subsidie POP3 korte ketens			44	44
Detachering			20	20
Luchtfoto's teruggave			4	4
Liquidatie RAL			45	45
Ondersteuning Plus OV 4e kw			31	31
Subsidie 2019 St. Verenfonds			39	39
Bijdrage Gem. Voorst 2019 fietsvoetveer			4	4
Afrekening ODA 2019			111	111
Plus OV facturen Driessen en resultaat			36	36
Totaal	3.072	3.072	830	830

 

Passiva

• Vaste passiva

Eigen vermogen
Het in de balans opgenomen eigen vermogen bestaat uit de volgende posten:

Bedragen x € 1.000
Omschrijving	Boekwaarde 1-01-2019	Resultaat 2018	Dotatie t.l.v. exploitatie	Onttrekking ten gunste van exploitatie	Boekwaarde 31-12-2019
Algemene reserve	16.848	1.367	1.114	1.401	17.927
Bestemmingsreserves	32.653		818	2.252	31.219
Totaal Reserves	49.501	1.367	1.923	3.653	49.146
Resultaat na bestemming	1.367	-1.367		5.716	5.716
Totaal	50.867		1.932	9.369	54.862

Algemene toelichting reserves en voorzieningen
Conform artikel 12 van de Financiële verordening van de gemeente Lochem wordt het college opgedragen periodiek een (bijgestelde) nota reserves en voorzieningen aan te bieden met de bedoeling de raad in de gelegenheid te stellen zijn kaderstellende rol te kunnen uitvoeren. Door de vaststelling van de nota reserves en voorzieningen op 7 juli 2014 is aan de gestelde opdracht invulling gegeven.
Op 9 maart 2020 heeft de raad een nieuwe nota reserves en voorzieningen vastgesteld. De wijzigingen die hieruit voortvloeien zullen in 2020 verwerkt worden.


Reserves
De wettelijke voorschriften rondom de reserves
Het BBV maakt in artikel 43 onderscheid in de volgende reserves:
a. de algemene reserve;
b. bestemmingsreserves die dienen om ongewenste schommelingen op te vangen in de tarieven die aan derden in rekening worden gebracht, maar die niet specifiek besteed hoeven te worden (de zogenaamde “egalisatie” reserves);
c. overige bestemmingsreserves (reserves waaraan een bestemming is gegeven).

Voor de reserves (artikel 54 van het BBV) geldt dat er in de toelichting op de balans de aard en de reden van elke reserve en de toevoegingen en onttrekkingen daaraan worden toegelicht. In een overzicht wordt per reserve het verloop gedurende het jaar 2019 weergegeven.


Toelichting reserves

Bedragen x € 1.000
	Omschrijving	Boekwaarde 01-01-2019	Toevoeging 2019	Onttrekking 2019	Boekwaarde 31-12-2019
	Algemene reserve	16.848	2.480	1.401	17.927
	Bestemmingsreserve	32.653	818	2.252	31.219
1	Res. Verv. ondergr. verz. containers	108	29		138
2	Reserve afvalstoffenheffing	445		427	19
3	Reserve rondweg Lochem	2.054			2.054
4	Reserve riolering	88		44	44
5	Reserve Wonen	119		14	105
6	Reserve functiegericht wegbeheer	900		100	800
7	Reserve Kop van Oost	342		342
8	Reserve Sociaal domein	608			608
9	Reserve kapitaallasten	27.988	789	1.326	27.451

Aan de algemene reserve is in 2019 in totaliteit een bedrag gedoteerd van € 2.480.224.
De grootste doteringen betreffen het batig rekeningsaldo 2018 groot € 1.367.000 en de (tussentijdse) winstneming van 5 grondexploitaties gezamenlijk groot € 633.000.

De algemene reserve is aangewend voor een totaalbedrag van € 1.400.707. De grootste aanwendingen zijn € 702.000 voor de dekking van de overheveling van niet bestede budgetten 2018 en € 205.000 voorbereiding omgevingswet. In hoofdstuk 8 Overzicht baten en lasten staat de volledige specificatie van de mutaties algemene reserve.


Bestemmingsreserves

1. Vervanging ondergrondse verzamelcontainers
Deze reserve is in 2011 ingesteld voor de kosten van vervanging van ondergrondse verzamelcontainers. Conform begroting is in 2019 € 29.000 aan deze reserve gedoteerd.

2. Afvalstoffenheffing
De gelden zijn voornamelijk afkomstig uit oude afrekeningen van de Regio Stedendriehoek, als gevolg van de overdracht van de afvalinzameling naar het voormalig Berkel Milieu, en de dividenduitkeringen van Circulus-Berkel. De reserve dient ter dekking van de kosten voor nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de afvalinzameling.
In 2019 is € 427.000 aan deze reserve onttrokken.

3. Rondweg Lochem
Deze reserve is in 2001 ingesteld met als doel een bijdrage aan de provincie te verstrekken voor de aanleg van de noordoostelijke rondweg langs de kern Lochem. In 2019 hebben geen mutaties plaats gevonden.

4. Riolering
Bij de vaststelling van de jaarrekening 2009 is besloten de bestemmingsreserve riolering te vormen. Dit betreft een egalisatie reserve om ongewenste schommelingen in de tarieven op te vangen. Met het vaststellen van het Afvalwaterketenplan 2016-2020 is het besloten het saldo van deze reserve geleidelijk af te bouwen tot nul, waardoor de stijging van de rioolheffing gereduceerd wordt.
In 2019 is deze reserve aangewend voor een bedrag van € 44.000.

5. Wonen
In de raadsvergadering van 27 juni 2011 is besloten om deze reserve in te stellen. In deze reserve zijn de nog niet bestede middelen gestort van twee subsidieregelingen in het kader van woningbouwafspraken, te weten het Besluit locatie gebonden subsidies (BLS) en Stimuleringsbijdrage Goedkope Woningbouw (SGW).
De reserve dient voor de bevordering van volkshuisvestingsdoelstellingen. Deze gelden zijn gelabeld via deze bestemmingsreserve vanwege de van kracht zijnde subsidieregeling en het daarmee samenhangende oorspronkelijke doel en de bestedingsverplichting aan volkshuisvestingsdoelstellingen.
In 2019 is € 14.000 aan deze reserve onttrokken.

6. Functiegericht wegbeheer
Bij de behandeling van de Kadernota 2018 is deze reserve ingesteld. De reserve is ingesteld om de verschillende wegcategorieën, behoudens de afwegingswegen, de komende 10 jaren (2018-2027) in te richten conform uitgangspunten en kwaliteitsniveau. Onttrokken is het geraamde bedrag van € 100.000.

7. Kop van Oost
In de raadsvergadering van 26 juni 2017 is besloten om deze reserve in te stellen. De reserve Kop van Oost en de verliesvoorzieningen m.b.t. Kop van Oost vormen samen de dekking voor de aanvullende netto gemeentelijke bijdrage van maximaal € 2,7 miljoen, zijnde het tekort ten
einde de ontwikkeling van de Kop van Oost mogelijk te maken. In 2019 is een bedrag van € 342.000 onttrokken.

8. Sociaal Domein
Deze reserve is ingesteld bij de behandeling van de Bestuursrapportage 2015.
Een deel van het gemeentelijk rekeningsaldo 2016, groot € 2.055.000, is in 2017 toegevoegd aan deze reserve. Met deze reserve worden eventuele exploitatietekorten als eerste opgevangen. Vanwege het voordeel in de exploitatie 2019 sociaal domein is de voorgenomen onttrekking van € 350.000 aan de bestemmingsreserve niet nodig.

9. Reserve kapitaallasten
In deze reserve komen de bijdragen van de algemene of bestemmingsreserves ten behoeve van (gedeeltelijke) dekking van investeringen. Deze reserve dient ter dekking van de toekomstige kapitaallasten op basis van eerder genomen raadsbesluiten en is daarmee beklemd.
In 2019 is de reserve verhoogd met € 140.000 wegens rentetoevoeging. De reserve is daarnaast verhoogd met € 582.000 voor dekking van de kapitaallasten van de investering Reconstructie Ooldselaan en € 67.000 voor de dekking van kapitaallasten Verkeersmaatregelen De Garve. Voor de dekking van kapitaallasten is € 1.326.000 aan de reserve onttrokken.


Voorzieningen

Bedragen x € 1.000
Omschrijving		Boekwaarde 01-01-2019	Toevoeging 2019	Vrijval 2019	Onttrekking 2019	Boekwaarde 31-12-2019
Voor verplichtingen, verliezen en risico's		4.674	105	3.412	299	1.067
1	Voormalig bestuurders (herindeling)	4			1	3
2	Voorziening voormalig personeel	16	60		4	72
3	Voorziening APPA-regeling bestuurders	762		53	256	453
4	Voorziening gepensioneerde bestuurders	533	44		39	538
5	Voorziening precariobelasting	3.360		3.360
Ter egalisering van kosten		2.528	609		643	2.495
6	Voorziening onderhoud gemeentelijke accommodaties	2.528	609		643	2.495
Voor bijdragen aan toekomstige vervangingsinvesteringen waarvoor een heffing wordt geheven		14.351	1.394		232	15.513
7	Voorziening vervanging riolering	14.351	1.394		232	15.513
Voor middelen van derden waarvan de bestemming gebonden is		1.577	705			2.281
8	Voorziening egalisatie riolering	1.563	648			2.211
9	Voorziening legaat J.A. Vuller	2				2
10	Voorziening middelen derden(planschade)	12	57			69
Totaal voorzieningen		23.130	2.812	3.412	1.174	21.355

Hierna volgt een toelichting op de aanwezige voorzieningen

1. Voormalig bestuurders herindeling
Deze voorziening is ingesteld bij de behandeling van de begroting 2005 met het doel de kosten te dekken van de bestuurders die als gevolg van de herindeling niet meer als bestuurder in de nieuwe gemeente Lochem zijn teruggekeerd. In 2019 is € 1.000 onttrokken aan de voorziening.

2. Voormalig personeel
Deze voorziening is gevormd voor verplichtingen voor personeel die in de WW terecht komen. In 2019 heeft er een dotatie plaatsgevonden in verband met het in de WW terechtkomen van een personeelslid.

3. APPA-regeling bestuurders
Deze voorziening vormden we in 2010 voor de Appa-regeling (Algemene pensioenwet politiek ambtsdragers) van gewezen bestuurders. In 2019 is € 256.000 onttrokken aan de voorziening en is een bedrag van € 52.000 vrijgevallen. Deze vrijval is ontstaan door het geen gebruik hoeven te maken van wachtgeld van een voormalig bestuurder.

4. Gepensioneerde bestuurders
Voor gepensioneerde bestuurders is in 2010 een voorziening getroffen. Op basis van actuariële berekeningen is in 2019 aan de voorziening een bedrag van € 44.000 gedoteerd. Aan pensioenen is € 39.000 besteed.

5. Precariobelasting
De aanslag precariobelasting waar tegen bezwaar is gemaakt bedraagt over 2016 en 2017 € 3.360.000. Deze is vrijgevallen omdat de bezwaarprocedure is ingetrokken. De precariobelasting 2018 en staat op de balans bij de belastingdebiteuren, deze is nog niet betaald. De precariobelasting 2019 staat op de balans bij nog te ontvangen bedragen en is in 2020 opgelegd door Tribuut.

6. Onderhoud gemeentelijke accommodaties
Deze voorziening is in 2009 ingesteld. Het voor het onderhoud van de gemeentelijke accommodaties geldende meerjarig onderhoudsplan (MOP) is herijkt op basis van een aantal, deels wettelijk verplichte, factoren, waaronder: toerekening van indexering en btw en de 5-jaarlijkse technische her inspectie. De financiële gevolgen hiervan zijn vertaald in een raadsvoorstel waarover in 2019 een definitief besluit is genomen bij de Kadernota 2020. In de voorziening is een bedrag gestort van € 609.343. Onttrokken is € 642.797.

7. Vervanging riolering
Er is een actueel Afvalwaterketenplan (AWKP). In 2020 stellen we een nieuw gemeentelijk rioleringsplan (GRP) op voor de jaren vanaf 2021. Voor de uitvoering van dit plan werken wij met een voorziening. De voorziening zetten wij in voor toekomstige vervangingsinvesteringen. De kosten voor onderhoud vangen wij op binnen de reguliere exploitatie.
In 2019 doteerden wij € 1.394.000 aan de voorziening op basis van het AWKP. Onttrokken is een bedrag van € 232.000. Op basis van het AWKP raamden wij in 2019 een onttrekking van € 2.034.000. Het verschil van € 1.802.000 ontstaat door:
- De uitwerking van projecten veel voorbereidingstijd vroeg,
- Prioritering van werkzaamheden,
- Uitstellen van projecten. De uitgestelde projecten pakken wij in 2020 of 2021 op.
Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen, onderdeel riolering

8. Egalisatie riolering
Jaarlijks rekenen wij via deze voorziening het rekeningresultaat op riolering af. In 2019 is € 648.000 in de voorziening gestort. Dit is € 127.000 meer dan geraamd. Dit komt met name door een voordeel in de opbrengsten rioolheffing (€ 81.000). De verklaring hiervoor is:
-  Vanaf 1-1-2019 krijgen we een bedrag voor het lozen van huishoudelijk afvalwater door Friesland Campina
- Hoger water verbruik bij de woningen en niet-woningen.
Daarnaast ontvingen we een bijdrage van 50% (€ 26.000) in de kosten van de klimaatstresstest van het Waterschap Rijn en IJssel. En we hadden een voordeel op de elektriciteit in 2019 van € 30.000 door lagere energieprijzen.

9. Voorziening legaat Vuller
De voormalige gemeente Gorssel heeft een legaat ontvangen waarvan de baten ten gunste moeten komen aan het primair onderwijs in de voormalige gemeente Gorssel.

10. Voorziening afkoopsom planschade
Wij kunnen als gemeente een afkoopsom ontvangen van de initiatiefnemer, voor de afkoop van planschaderisico’s bij ruimtelijke ontwikkelingen. Daarvoor is het nodig dat wij als gemeente een voorziening opnemen, waar we het ontvangen bedrag aan toevoegen. Derden kunnen planschade verzoeken indienen bij bestemmingsplanwijzigingen. Als dit niet binnen 5 jaar na onherroepelijk worden van het betreffende bestemmingsplan gebeurd, dan valt het bedrag dat wij hebben ontvangen vrij en mogen wij het houden. Bij de Bestuursrapportage 2018 (raad 15-10-2018) hebben we hiervoor deze nieuwe voorziening ingesteld. Een bedrag van € 57.000 hebben we toegevoegd aan deze voorziening.


Vaste schulden met een looptijd langer dan één jaar

De onderverdeling van de in de balans opgenomen langlopende schulden en het verloop is als volgt:

Bedragen x € 1.000
Omschrijving	Saldo 01-01-2019	Opgenomen	Aflossingen	Saldo 31-12-2019
Onderhandse leningen:
- Binnenlandse pensioenfondsen en verzekeringsinstellingen	1.320		120	1.200
- Binnenlandse banken en overige financiële instellingen	16.604	10.000	2.686	23.918
Totaal	17.924	10.000	2.806	25.118

Voor de opgenomen vaste geldleningen is in het huidige boekjaar € 447.500 aan rente verantwoord. De leningen hebben op 1 januari 2019 een gemiddeld gewogen rente van 2,55% (2018: 1,68%).

 

• Vlottende passiva

Onder de vlottende passiva zijn opgenomen:

Bedragen x € 1.000
Omschrijving	Saldo 01-01-2019	Saldo 31-12-2019
Schulden <1 jaar	21.271	10.305
Overige kasgeldleningen	16.000	5.000
Banksaldi
Overige schulden	5.271	5.305
Overlopende passiva	7.083	6.071
Vooruit ontvangen bedragen:
- Het rijk	9	241
- Overige overheidslichamen	2.377	2.363
- Overige vooruit ontvangen  bedragen	67	37
Nog te betalen bedragen	4.630	3.429
Totaal	28.354	16.376

Het Saldo overige schulden is op 1-1-2019 € 499.000 hoger door de toevoeging van Het Plein.
Het Saldo Nog te betalen bedragen is op 1-1-2019 € 1.473.000 hoger door de toevoeging van Het Plein.

Onderstaand zijn de vooruit ontvangen middelen overheidslichamen gespecificeerd.

Bedragen x € 1.000
Omschrijving	Boekwaarde 01-01-2019	Toevoegingen 2019	Onttrekkingen 2019	Boekwaarde 31-12-2019
Rijk:	9	241	9	241
Uitkoop Ampsenseweg	9		9
Min. Infra voorber., begel., toez., geluidsanering		13		13
Uitkoopregeling Dorpsstraat 2b Almen		3		3
Algemene Uitkering sept. circ. Duale trajecten inburgering		225		225
Overige Nederlandse overheidslichamen:	2.377	249	263	2.363
VS subs.  Prov. Gld.  Vitaal GLD	92		92
Aanleg Haven TKF + grondexploitatie TKF subs Prov. Gld. (Lochem stad)	715			715
Afvalfonds zwerfafval overschot	35		22	13
Maatschappelijk opvang beschermd wonen	25	11		36
Verrekening subsidie Lochem Stad	325			325
Waterschap vergoeding bruggen	434		88	346
Groene fabriek/cleantech Prov. Gld.	40		40
Transformatiebudget Gemeente Deventer	206			206
Traverse Eefde-Zuid Prov. Gld.	507		22	485
Biodiversiteitsplan Prov. Gld.		25		25
Aanpak nabo's 2019 Prov. Gld.		213		213
Totaal	2.386	490	272	2.604

 

Langlopende contracten
Voor de schoonmaak is een contract afgesloten in 2017 dat 4 jaar loopt en daarna nog 4 optiejaren heeft. De kosten zijn bij benadering € 90.000 per jaar.

Voor de verwijdering van huishoudelijk afval is een contract afgesloten met Circulus-Berkel. Voor 2020 bedragen de kosten circa € 2.912.000.

De gemeente Lochem neemt deel in de gemeenschappelijke regeling “Veiligheidsregio Noord en Oost-Gelderland”. Het is een doorlopende overeenkomst en de gemeentelijke bijdrage wordt jaarlijks vastgesteld. Voor 2020 bedraagt de vergoeding € 2.039.000 Daar zit ook de bijdrage in voor de brandweer.

De gemeente Lochem neemt deel in de gemeenschappelijke regeling GGD Gelre-IJssel. Het is een doorlopende overeenkomst en de gemeentelijke bijdrage wordt jaarlijks bepaald op basis van het aantal inwoners. Voor 2020 bedraagt de vergoeding € 529.667

Voor de levering van elektriciteit en gas zijn op 1 januari 2018 overeenkomsten aangegaan met De Vrije Energieproducent (DVEP) voor elektra en met Gazprom Energy voor gas. Deze contracten lopen tot en met 2019, met daarna nog vier optiejaren, waar we gebruik van maken. De kosten per jaar zijn afhankelijk van het verbruik. Op basis van een globale schatting bedraagt het jaarbedrag € 400.000.

Voor de meetdiensten van de elektriciteit is een contract afgesloten met Joulz voor de periode 2015 tot 2025. De kosten hiervoor bedragen circa € 26.000 per jaar.

Voor automatiseringsdoeleinden zijn contracten afgesloten, die jaarlijks opgezegd kunnen worden.

Voor mobiele telefonie is in 2016 een contract afgesloten met een looptijd van 3 jaar. Deze is verlengd voor 3 jaar. De kosten hiervan zijn bij benadering € 30.000 per jaar.

Voor de catering is een contract afgesloten in 2017, deze loopt 4 jaar en heeft daarna nog 2 optiejaren. De kosten hiervoor bedragen circa € 40.000 per jaar.

Voor de printers/copiers is een contract afgesloten in 2017 dat 4 jaar loopt met de mogelijkheid van 1 optiejaar. Hiervan zijn de kosten bij benadering € 25.000 per jaar.

Het abonnementenbeheer is in 2014 aanbesteed en loopt vanaf 1 januari 2015 voor 4 jaar en heeft daarna nog 4 optiejaren, waar we gebruik van maken. Jaarlijkse kosten bedragen circa € 70.000.

Voor de Traverse Eefde is een onderhoudscontract afgesloten met een looptijd van 10 jaar. Dit contract eindigt in 2026. De kosten per jaar zijn € 9.000.


Achtervangpositie Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW)
Corporaties, deelnemers van het WSW, zijn voor investeringen in bestaande en nieuwe te bouwen woningen en maatschappelijk vastgoed aangewezen op de onderhandse kapitaalmarkt. Om ervoor te zorgen dat de deelnemers deze leningen tegen relatief gunstige condities kunnen aantrekken, heeft het WSW met medewerking van landelijke en lokale overheden een zekerheidsstructuur voor corporaties ontwikkeld.
Belangrijke kenmerken van deze zekerheidsstructuur zijn:

• deelnemers lenen tegen gunstige voorwaarden en aantrekkelijke tarieven
• 100 procent zekerheid voor de financiers en solvabiliteitsvrij
• de zekerheidsstellers stellen deelnemers in staat tot maatschappelijk en volkshuisvestelijk investeren.

De tertiaire zekerheid van het WSW wordt gevormd door de achtervangpositie van Rijk en gemeenten. Het Rijk heeft een ongelimiteerde achtervangpositie ingenomen. Gemeenten maken elk afzonderlijk een afweging hoe zij de achtervang regelen. Zonder achtervang is borging van leningen niet mogelijk. Het risico dat gemeenten lopen door het aangaan van een achtervangpositie is theoretisch en bestaat uit het verstrekken van een relatief geringe en tijdelijke renteloze lening.

Gemeenten dragen bij aan de volkshuisvesting door het maken van prestatieafspraken met de binnen haar grenzen werkzame woningcorporaties. Een onderdeel van deze prestatieafspraken is de achtervangpositie die de gemeente inneemt. Door het aangaan van achtervang werkt de gemeente mee aan de financierbaarheid van de sociale volkshuisvesting. Door het dalen van de financieringslast van de corporatie blijft meer ruimte over voor de noodzakelijke investeringen in sociale volkshuisvesting of maatschappelijk vastgoed.
Het schuldrestant per 31 december 2019 van de door het WSW gewaarborgde leningen bedraagt € 46.980.000


Gewaarborgde geldleningen
De gemeente Lochem heeft ultimo 2019 voor een bedrag van € 365.000 aan borgstellingen uitstaan.
De borgstellingen zijn voornamelijk verleend aan verenigingen en stichtingen binnen de gemeente Lochem. Onderstaand is een specificatie weergeven van de borgstellingen.

Bedragen x € 1.000
Naam geldnemer:	Oorspronkelijk bedrag	Percentage waarvoor borg is verleend	Restantbedrag 01-01-2019	Restantbedrag 31-12-2019	Aandeel Gemeente 31-12-2019
St. sportbevordering Epse	130	100%	102	97	97
Semper Fidelis, Gorssel	80	100%	27	24	24
Vitens N.V.	189.200	3%	6.807	6.807	179
Vereniging Dorpshuis 't Onderschoer	311	100%	62	47	47
Sportclub Eefde	175	100%	25	20	20
Totaal	189.896		7.023	6.994	366

Eigen bijdrage op grond van de WMO
Een aanvrager van een voorziening, hulp in de huishouding of een financiële tegemoetkoming (persoonsgebonden budget) is op grond van de Wmo een bijdrage verschuldigd. De wetgever heeft bepaald dat de berekening, oplegging en incasso van deze eigen bijdrage wordt uitgevoerd door het CAK De informatie van het CAK (om privacy redenen beperkt) is ontoereikend om als gemeente de juistheid op persoonsniveau en volledigheid van de eigen bijdragen als geheel te kunnen vaststellen. Door de systematiek te kiezen van het vaststellen van de eigen bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald, dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdragen op grond van de Wmo geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dit betekent dat door de gemeenten geen zekerheden omtrent omvang en hoogte van de eigen bijdragen kunnen worden verkregen.


Liquidatie RAL
De ontmanteling van het Recreatieschap Achterhoek en Liemers(RAL) rondde het Dagelijks Bestuur van het RAL af. De aandelenoverdracht, we krijgen 1.163 aandelen Leisurelands B.V. om niet, vindt plaats in 2020.


Gebeurtenissen na balansdatum
Het COVID-19 (corona) virus heeft geen financiële gevolgen voor de jaarrekening 2019, maar mogelijk wel voor onze begroting 2020 en mogelijk voor de jaren daarna. Hoe groot de financiële impact zal zijn is nu onmogelijk te bepalen. We monitoren onze risico’s en die van onze partners voortdurend. Met betrekking tot de balansposities aangaande de langlopende leningen, grondexploitaties en kortlopende vorderingen zijn deze met de kennis per 31 december 2019 beoordeeld op een toereikende waardering, de corona-crisis kan mogelijk leiden tot onzekerheden aangaande de inbaarheid (vorderingen), dan wel terugverdiencapaciteit (bij grondexploitaties) in 2020. Onze organisatie loopt geen risico voor de continuïteit. We bewaken onze liquiditeitspositie goed en nemen zo nodig maatregelen om onze taken gedurende deze crisis zo goed mogelijk te blijven uitvoeren.