Corona effecten op jaarrekening en jaarverslag

De effecten van de coronacrisis op Lochem zijn in beeld gebracht. Het streven was niet volledigheid, maar het schetsen van een Lochems beeld op verschillende taakvelden.
De gemeente, maatschappelijke partners en Lochemse organisaties zorgen samen voor het beperken en bijsturen van de gevolgen van de coronacrisis. Hoe snel de organisatie zich heeft herpakt, vanaf het moment dat we gingen thuiswerken, is als zeer positief ervaren.
Wij hebben de gevolgen van de coronacrisis op onze organisatie nauwlettend gevolgd. Er is in een hoog tempo gebouwd aan een netwerkorganisatie. Deze heeft goede “voelsprieten” met de samenleving. Er is sprake van een goede coördinatie door een ingestelde regiegroep die samenwerkt met de samenleving.
Wat zijn de hogere en/of lagere uitgaven en hogere en of lagere inkomsten geweest in 2020? Het is ondoenlijk om alle corona gerelateerde uitgaven of inkomsten (o.a. legesopbrengsten) op de euro nauwkeurig te verantwoorden. Andersom zijn er ook lagere uitgaven of inkomsten door corona verantwoord die rechtstreekst ten laste of ten gunste van de exploitatie 2020 zijn gebracht. Deze uitgaven of inkomsten zijn dus niet ten laste of ten gunste van de bestemmingsreserve corona verantwoord. Het onderwerp corona is tijdens de informerende tafels frequent geagendeerd. Er zijn meerdere informerende memo’s aan de raad verschenen over corona.

In 2020 is via het gemeentefonds € 1.144.000 compensatie ontvangen van de Rijksoverheid voor de financiële gevolgen van corona. Voor 2021 wordt nog een bedrag van € 616.000 ontvangen (stand decembercirculaire 2020). Over de onttrekkingen in 2021 wordt via de kadernota 2022, bestuursrapportage 2021 en de jaarrekening 2021 verslag gedaan. De gemeenten bepalen zelf hoe ze de compensatiemiddelen verdelen. De opbouw van de ontvangen bijdragen van het rijk is niet leidend. Om de middelen beschikbaar te houden voor lokale maatregelen zijn de bijdragen van het Rijk aan de hiervoor ingestelde bestemmingsreserve corona toegevoegd. Onduidelijk is nog in hoeverre we risico lopen of we de ontvangen compensatie voor gemiste toeristenbelasting deels moeten terugbetalen. Het rijk gaat waarschijnlijk via werkelijke opbrengsten na of we teveel gekregen hebben.
Niet onvermeld mag blijven dat we ook gebruik hebben gemaakt van de subsidieregeling corona van de provincie Gelderland. In 2020 hebben we € 95.000 van de provincie Gelderland ontvangen. Deze subsidie is bedoeld voor:

• activiteiten vanwege het inhuren van medewerkers voor het uitvoeren van vitale functies;
• het realiseren van noodopvang voor kwetsbare groepen of kinderen waarvan ouders in een cruciaal beroep of vitaal proces werkzaam zijn;
• het uitvoeren van activiteiten die tot doel hebben de sociale verbinding te versterken;
• het verstrekken van een tegemoetkoming aan ondernemingen in de sectoren cultuur, sport, recreatie en toerisme en aan gemeenschapsvoorzieningen.

Gelet op de voorwaarden gekoppeld aan deze subsidie kunnen wij aantonen dat wij deze subsidie niet terug hoeven te betalen.

Met nadruk wordt erop gewezen dat er vooralsnog geen sprake is van “geld overhouden”. Er is sprake van geld dat nog niet is uitgegeven.
Er zijn meerdere onzekerheden, waarvan de belangrijkste zijn:

• Het is onzeker hoe lang de pandemie nog heerst c.q. zich muteert;
• Hoe de financiële schade in de lokale samenleving zich ontwikkelt; en of
• De Rijksoverheid zich zo met compensatie zal blijven opstellen als ze dat tot nu heeft gedaan.

Kortom nog teveel onzekerheden om goed zicht en grip te hebben en te krijgen op de financiële schade vanwege corona.

Om hoge administratieve lasten te voorkomen, heeft het college een keuze gemaakt. Daar waar sprake is van aantoonbare en specifiek corona gerelateerde lasten, zijn deze ten laste van de bestemmingsreserve corona gebracht. Soms is er sprake van lagere lasten, omdat activiteiten door corona later of helemaal niet doorgingen. Als daarvoor geen budgetoverheveling is voorgesteld, zijn deze lagere lasten als meevaller in de exploitatie 2020 verantwoord. Voor de baten is dezelfde lijn gevolgd. Via de programmaverantwoordingen is hier verslag van gedaan. Deze gedragslijn zal ook in 2021 worden gevolgd.
Daar waar vele activiteiten niet zijn doorgegaan, wil dit niet zeggen dat er geen ambtelijke capaciteit is ingezet voor deze activiteiten. Immers het cancelen, uitstellen, zoeken naar alternatieven van activiteiten en andere extra werkzaamheden door corona, hebben veel manuren gevraagd van onze organisatie.

Van de totaal ontvangen compensatie in 2020 van € 1.239.000 (€ 1.144.000 via de algemene uitkering en € 95.000 via de provincie Gelderland) heeft het college in 2020 € 203.000 ten laste van deze middelen verantwoord. Eind 2020 resteert er nog een saldo van € 1.036.000.
Via de resultaatbestemming 2020 stellen we voor om nog een aantal coronakosten en gemiste opbrengsten ten laste van deze middelen te brengen en het restant toe te voegen aan de bestemmingsreserve corona.
In 2021 en komende jaren zullen zich ongetwijfeld financiële effecten vanwege corona voor blijven doen. Enige voorzichtigheid is gezien de ontwikkelingen van de pandemie nog zeker op z'n plaats. Jaarlijks bij het opstellen van de kadernota, bestuursrapportage en jaarrekening doen we verslag van de mutaties en of de reserve wel of niet kan vrijvallen ten gunste van het resultaat.

Onderstaand wordt een samenvattend beeld gegeven van de gevolgen voor de organisatie, de na-ijl effecten, vertraging en impact op onderdelen. In de programmaverantwoordingen is o.a. toegelicht welke activiteiten niet of gedeeltelijk zijn uitgevoerd of worden doorgeschoven naar 2021. Het geeft een indruk, maar geen volledig beeld van de gevolgen.

Ondernemers
De Midden en Kleinbedrijf (MKB) manager is extra ingezet om lokale MKB bedrijven te begeleiden en te ondersteunen door corona.
De raad heeft op 9 november 2020 ingestemd met een wijziging van de Legesverordening tot heffen en invorderen van Leges 2020 en 2021 (terugwerkende kracht 12 maart 2020). Gederfde inkomsten zijn op het desbetreffende taakveld verantwoord en niet ten laste van de ingestelde bestemmingsreserve Corona gebracht.

Tozo
De Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandig Ondernemers (Tozo) is een van de maatregelen van het kabinet om ondernemers te ondersteunen tijdens de coronacrisis. De regeling is bedoeld voor zelfstandig ondernemers, waaronder zzp-ers. De regeling voorziet in een aanvullende uitkering voor het levensonderhoud als het inkomen door de coronacrisis tot onder het sociaal minimum daalt. Daarnaast voorziet de regeling ook in een lening voor bedrijfskapitaal om liquiditeitsproblemen als gevolg van de coronacrisis op te vangen.

Op het terrein van Bijstand aan zelfstandigen realiseren we volgens de prognose met betrekking tot gebruik en financiële uitnutting. Als gevolg van de coronacrisis hebben zelfstandige ondernemers gebruik kunnen maken van de Tozo-regeling (Tijdelijk overbruggingsregeling zelfstandige ondernemers). Deze regeling is in samenwerking met het ROZ in Hengelo uitgevoerd. Er zijn 1.034 aanvragen voor levensonderhoud toegekend en 108 toekenningen voor een kapitaalverstrekking. Financiële impact is € 4.378.000 (levensonderhoud) en € 896.000 (kapitaalverstrekking).

• Tozo 1
  De eerste Tozo regeling voor het levensonderhoud had betrekking op de periode maart t/m mei 2020 en kon t/m 1 mei 2020 aangevraagd worden.
• Tozo 2
  Met ingang van juni 2020 is de Tozo regeling verlengd met de Tozo 2. Deze heeft betrekking op de periode juli t/m september 2020. De uitgangspunten zijn in principe hetzelfde als bij Tozo 1, met dat verschil dat voor Tozo 2 een partner inkomenstoets geldt bij de uitkering levensonderhoud.
• Tozo 3
  Met ingang van oktober 2020 is de Tozo 2 regeling opgevolgd door de Tozo 3. De Tozo 3 heeft betrekking op de periode oktober 2020 /m juni 2021. De uitgangspunten zijn in principe hetzelfde als bij Tozo 2.

Daarnaast was nog sprake van regelingen voor mkb-ondernemers, werkgevers en zelfstandigen die kampten met omzetverlies (NOW-regeling) en veel omzetverliezen en doorlopende vaste lasten hebben (TVL). De gemeente was ten aanzien van deze regelingen niet belast met de uitvoering.

• Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW-regeling)
  Deze regeling is bedoeld voor werkgevers die als gevolg van het coronavirus kampen met een substantieel omzetverlies (ten minste 20%). Zij kunnen bij het UWV een aanvraag indienen voor een tegemoetkoming in de loonkosten, en hiervoor een voorschot ontvangen. Hiermee kunnen zij werknemers met een vast en met een flexibel contract doorbetalen.
  - NOW1: Op d.d. 17 maart 2020 was dit het eerste “noodpakket banen en economie”. In Lochem zijn daarvoor 294 aanvragen geweest met een totaalbedrag van € 13,7 miljoen.
  - NOW2: Met ingang van 6 juli 2020 is de eerste NOW opgevolgd door NOW 2.0. Deze regeling kon t/m 31 augustus 2020 worden aangevraagd. De tweede regeling komt overeen met de eerste, met wat aanvullende voorwaarden. In Lochem werd de regeling 139 maal toegekend.
  - NOW 3: De NOW 3 kon vanaf 16 november 2020 worden aangevraagd. De regeling is in Lochem 181 maal toegekend.
• Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL)
  De Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL) is voor mkb-ondernemers en zelfstandigen die door de coronamaatregelen veel omzet verliezen, maar wel doorlopende vaste lasten hebben. Bedrijven met minder dan 250 medewerkers krijgen een subsidie voor hun vaste lasten. De TVL-subsidie is afhankelijk van de hoogte van de vaste lasten en het omzetverlies. Na een eerste periode van 1 juni tot en met 30 september 2020, is deze regeling inmiddels verlengd tot en met 30 juni 2021. De subsidie voor vaste lasten komt bovenop de tegemoetkoming in de loonkosten (NOW). In Lochem zijn 368 aanvragen toegekend (83%).
  

Uitgaven om als gemeente te voldoen aan corona richtlijnen
Als gevolg van de coronacrisis werkt het overgrote deel van het ambtelijk apparaat vanuit huis. Dit brengt voor de gemeente kosten met zich mee. Om het thuiswerken te faciliteren is een werkplekvergoeding verstrekt. De vaste reiskostenvergoeding woon/werk is tijdens de corona periode stop gezet. Digitaal overleg via Microsoft Teams is mogelijk gemaakt. Tenslotte zijn diverse aanpassingen gedaan in het gemeentehuis. Ook zijn de ORT (onregelmatigheidtoeslag) kosten van personeel toezicht & handhaving en de uitbetaalde uren hoger (vergunningverlening en toezicht & handhaving door extra werk).

Vertraging diverse taken en werkzaamheden
Binnen het domein toezicht & handhaving, het fysieke domein en het sociaal domein worden enkele taken en werkzaamheden toegelicht. Deze zijn in de programmaverantwoording verder toegelicht.

Tegemoetkomen van instellingen en organisaties
De ondersteuning door de gemeente voor de schade die is geleden door corona heeft zich in 2020 gericht op financiële compensatie van dorpshuizen, sportzalen en zwembaden. Dat zijn organisaties die zorgen dat in de kernen van de gemeente ontmoeting en verbinding plaatsvindt. Dit is belangrijk voor de leefbaarheid in de kernen.
De schade van deze organisaties bleek vooral te liggen op het vlak van gemiste omzet in de kantine en gemiste huur van vergaderzalen/sportactiviteiten. Aan de hand van deze inventarisatie is door het college besloten om deze categorie tegemoet te komen. In 2021 wordt bekeken in hoeverre de gemeente deze categorieën tegemoet kan komen over de periode vanaf 1 juni 2020. Ook vanaf 1 juni 2020 is er immers sprake van schade. Daarbij zijn niet alleen de dorpshuizen/sportzalen in beeld maar ook andere sectoren. Denk daarbij aan musea, toeristische attracties die gebruik maken van vrijwilligers en andere culturele instellingen.

Coronaboetes
In Lochem zijn t/m eind december 2020 0 coronaboetes uitgedeeld. Deze indicator geeft inzicht in het aantal strafrechtelijke boetes dat door het Openbaar Ministerie is opgelegd op basis van corona gerelateerde overtredingen. Wel zijn er waarschuwingen, voornemens tot aanschrijving en o.a. tijdelijke sluitingen gegeven. Maar daarmee kunnen de mensen / bedrijven zonder boete de overtreding nog herstellen. Dit gebeurd overigens niet door de boa’s, maar door de toezichthouders (bestuursrechtelijk).

Toename bijstand
In de eerste maanden van de coronacrisis was er een lichte toename van het beroep op bijstand. Vanaf juli 2020 blijft het aantal dossiers rond de 434 schommelen (31-12-2020: 432). De instroom vanuit de WW valt mee. Dit is een landelijk beeld wat je ook bij andere gemeenten ziet.

Omzetcompensatie jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning
Het is van groot maatschappelijk belang dat de taken die vallen onder de Jeugdzorg en de Wmo in stand blijven. Daarom hebben het Rijk en de VNG afspraken gemaakt over de continuïteit van de financiering voor deze taken. Meerkosten als gevolg van de coronacrisis worden vergoed. Het is belangrijk dat de financiering van de omzet door gemeenten richting aanbieders onverminderd plaatsvindt. Vaak is deze financiering een gevolg van een contract, of een zo goed mogelijke inschatting van de omzet.

Maatregelen in de buitenruimte
Corona had forse invloed op de werkzaamheden van Circulus-Berkel in de openbare ruimte. Contact met inwoners verliep minder dan gebruikelijk face-to-face. Bewonersparticipatie was zeer beperkt mogelijk.

Extra kosten afvalverwerking
In 2020 is per persoon meer fijn huishoudelijk restafval aangeboden dan geraamd. En meer dan in de afgelopen 2 jaren.

Vooral de GGD heeft in 2020 veel extra werk gehad aan de bestrijding van corona. De GGD heeft daarvoor een projectorganisatie opgetuigd en (heel) veel nieuwe medewerkers aangenomen. De gewone werkzaamheden zijn aangepast doorgegaan. Sinds september worden achterstanden in de gewone werkzaamheden ingelopen. Het Rijk betaalt alle kosten voor corona-taken.

De VNOG heeft meerdere noodverordeningen, aanwijzingsbesluiten en intrekkingsbesluiten opgesteld in 2020 rondom de bestrijding van het coronavirus. De voorzitter van de VNOG heeft de raadsleden van de 22 VNOG gemeenten samen met de eigen burgemeesters, zo goed mogelijk proberen mee te nemen in alles dat onder zijn verantwoordelijkheid is gebeurd in onze regio vanwege corona. Daarvoor heeft de voorzitter dertien brieven gestuurd, drie webinars voor raadsleden georganiseerd en veel vragen tussendoor beantwoord.

Alle vervoerders waar PlusOV een contract mee heeft hebben een continuïteitsbijdrage ontvangen van PlusOV. Van het Rijk heeft PlusOV hiervoor een compensatie ontvangen. Per saldo is de gemeentelijke bijdrage over 2020 aan PlusOV lager. Dit heeft als belangrijkste oorzaak dat er veel minder ritten voor het VAV (vraag afhankelijk vervoer) zijn uitgevoerd.

Door ons worden de volgende risico’s vanwege corona onderkend. Deze zijn in de risicoparagraaf nader toegelicht.

• Toename van inwoners met een uitkering
• Oninbare belastingopbrengsten
• Minder inkomsten toeristenbelasting

Onzeker is in hoeverre bijvoorbeeld extra uitgaven Jeugdzorg noodzakelijk zijn in de komende jaren vanwege corona. Dit vanwege kosten betreffende meldingen huishoudelijk geweld en kindermishandeling. Onzeker is ook of zich op andere taakvelden nog onvoorziene uitgaven gaan voordoen. Voortschrijdend inzicht en ervaring in de praktijk gaat hier duidelijkheid brengen. Wij blijven nadrukkelijk de vinger aan de pols houden.