Bijlagen

Bijlage 1: Begrotingsrichtlijnen

Begrotingsrichtlijnen 2024

Begrotingsrichtlijnen 2024
Tussentijdse raadsvoorstellen met financiële gevolgen (drie O's)	Tussentijdse raadsvoorstellen met financiële gevolgen komen alleen in aanmerking als die voldoen aan de drie O’s van onvoorzien, onvermijdelijk en onuitstelbaar.
Zwart blokje (activiteiten)	In de intensiveringslijst bij de begroting staan de nieuwe activiteiten met bijbehorende kosten. In deze intensiveringslijst kan achter de activiteit een zogenaamd 'zwart blokje' staan. Dit betekent dat bij de vaststelling van de begroting inclusief de intensiveringslijst het budget of krediet van die activiteit meteen beschikbaar is. Er volgt op een later moment geen afzonderlijk raadsvoorstel meer om budget/krediet beschikbaar te stellen.
Doorlooptijd investeringskredieten	De doorlooptijd van een krediet voor een investering is maximaal drie jaar. Tenzij aantoonbaar sprake is van bijzondere omstandigheden.
Berekening kosten vaste formatie	Op diverse momenten brengen wij kosten voor formatie in beeld. Dit kan bijvoorbeeld zijn bij een voorstel tot uitbreiding. De kosten bepalen wij door uit te gaan van de verwachte inschaling inclusief de werkgeverslasten. Dit bedrag verhogen wij met de kosten voor overhead. Overheadkosten zijn alle kosten die samenhangen met de sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces. Dit zijn onder andere kosten voor ondersteunende diensten, huisvestings- en ict kosten. Voor de overhead rekenen wij een vast bedrag van € 19.350 per fte.
Indexatie exploitatiebudgetten	Het percentage voor indexatie baseren wij op gegevens uit de gemeentefondscirculaire van mei 2023. Op basis van deze reguliere methodiek is het indexatiepercentage voor onze exploitatie 2024 3,9%. Dit percentage gebruiken we voor aanpassing van de exploitatiebudgetten.
Indexatie loonkosten	Het verwachte percentage voor onze exploitatie 2024 en volgende jaren is gemiddeld 4,7%. Dit percentage is gebaseerd op ramingen in de gemeentefondscirculaire mei 2023.
Indexatie subsidies	Het percentage waarmee we subsidies verhogen is gelijk aan het verwachte, alternatieve consumentenprijsindexcijfer (cpi) over een heel jaar. Het percentage voor 2024 bedraagt 3,2%. Het percentage is gebaseerd op het Centraal Economisch Plan (CEP), CPB raming maart 2023.
Indexatie tarieven	De belastingen en tarieven verhogen met 4,4%. Dit percentage is een combinatie van de verwachte loon- en prijsstijging bij de overheid. Het percentage is gebaseerd op de gemeentefondscirculaire van mei 2023.
Rentepercentage investeringen	De rekenrente bij investeringen is 0,0%.
Rentepercentage vennootschapsbelastingplichtige activiteiten	Voor de kostprijsberekening bij de jaarwinstbepaling van activiteiten die vennootschapsbelastingplichtig zijn bedraagt het rentepercentage 1,65 %. Dit percentage wordt berekend op basis van het gewogen gemiddelde rentepercentage van de bestaande leningportefeuille, naar verhouding vreemd vermogen/totaal vermogen per balansdatum aan het begin van het betreffende boekjaar.
Gemeentefonds circulaires verwerken	De belangrijkste mutaties in het Gemeentefonds maakt het rijk bekend via circulaires in mei en september. We verwerken de financiële uitkomst van de meicirculaire in de Bestuursrapportage (najaar) van het lopende jaar. De financiële uitkomst van de septembercirculaire verwerken wij in de Kadernota van het volgende jaar.
Verrekentarieven/uurtarieven	2024: € 128 per uur
Taakstellende uren uitgangspunten	Bij de voorbereiding en uitvoering van investeringen en grondexploitaties zetten wij interne uren in. Dit houdt in dat wij het investeringsbedrag inclusief de benodigde interne uren ramen. Hierdoor ontstaat het voordeel dat deze salarislasten niet meer op de reguliere begroting drukken. Wij ramen hiervoor € 675.000 structureel lagere lasten in de begroting.
Meerjaren Prognose Grondexploitaties	Jaarlijks nemen wij een geactualiseerd overzicht op van de wijzigingen in baten en lasten van de grondexploitaties conform de Notitie ‘Grondbeleid in begroting en jaarstukken’ van de commissie BBV.
Aantal inwoners (per 1 januari)	2024	2025	2026	2027
	34.412	34.512	34.612	34.712
	We gaan uit van een toename van 100 inwoners per jaar. Dit is gebaseerd op 34.312 inwoners per 1-1-2023 en het verloop over de afgelopen 15 jaar.
Woningvoorraad (per 1 januari)	2024	2025	2026	2027
	15.646	15.709	15.835	16.025
	Het aantal woningen is gebaseerd op de gegevens die gebruikt worden voor de berekeningen binnen het gemeentefonds. Voor de toename van het aantal woningen is een inschatting gemaakt op basis van de planningslijst woningbouw.

Bijlage 2: Intensiveringslijst



Bedragen in €
							afschr.
Omschrijving	2023	2024	2025	2026	2027	Totaal	in jaren	xxxx	2023	2024	2025	2026	2027
Thema Klimaat en Energie
Realiseren hittestress-maatregelen openbare ruimte Lochem		80.000				80.000	25				4.000	4.000	4.000	r+a
Programma Lokale Aanpak Isolatie 2023-2026 1e tranche										215.000	215.000			expl. (inc.)
- Dekking specifieke uitkering Lokale Aanpak Isolatie 1e tranche										-215.000	-215.000			expl. (inc.)
Programma Lokale Aanpak Isolatie 2025-2027 2e tranche											383.000	383.000	384.000	expl. (inc.)
- Dekking specifieke uitkering Lokale Aanpak Isolatie 2e tranche											-383.000	-383.000	-384.000	expl. (inc.)
Programma Lokale Aanpak Isolatie 2026-2028 3e tranche												383.000	383.000	expl. (inc.)
- Dekking specifieke uitkering Lokale Aanpak Isolatie 3e tranche												-383.000	-383.000	expl. (inc.)
Tijdelijke Regeling Capaciteit Decentrale Overheden Klimaat en Energie										668.500	674.500	674.500	674.500	expl. (inc.)
- Dekking Tijdelijke regeling CDOKE										-668.500	-674.500	-674.500	-674.500	expl. (inc.)
Totaal investeringen Thema Klimaat en Energie	0	80.000	0	0	0	80.000

Totaal lasten Thema Klimaat en Energie									0	883.500	1.276.500	1.444.500	1.445.500
Lasten te dekken via reserves/anders										-883.500	-1.272.500	-1.440.500	-1.441.500
Budgettaire lasten Thema Klimaat en Energie									0	0	4.000	4.000	4.000

0. Bestuur en Ondersteuning
Versterken regio stedendriehoek										153.000	169.000	185.000	202.000	expl. (str.)
Strategische grondverwerving (gronden en opstallen)		2.000.000				2.000.000	40				10.000	10.000	10.000	r+a
Totaal investeringen Bestuur en Ondersteuning	0	2.000.000	0	0	0	2.000.000

Totaal lasten Bestuur en Ondersteuning									0	153.000	179.000	195.000	212.000
Lasten te dekken via reserves/anders
Budgettaire lasten programma 0 Bestuur en Ondersteuning									0	153.000	179.000	195.000	212.000

1. Veiligheid
Noodzakelijke aanpassingen brandweerkazernes	810.000					810.000	25				36.000	36.000	36.000	r+a
Extra impuls toezicht en handhaving										35.000	35.000	35.000	35.000	expl. (str.)
Totaal investeringen Veiligheid	810.000	0	0	0	0	810.000

Totaal lasten Veiligheid									0	35.000	71.000	71.000	71.000
Lasten te dekken via reserves/anders									0	0	0	0	0
Budgettaire lasten programma 1 Veiligheid									0	35.000	71.000	71.000	71.000

2. Verkeer, vervoer en waterstaat
Industriehaven Lochem
- onderhouden en vervangingen									130.000	130.000	130.000	130.000	130.000	expl. (str.)
Herinrichting Tramstraat-Larenseweg (Lochem)	2.000.000					2.000.000	25				90.000	90.000	90.000	r+a
Onderhoud begaanbaarheid Bruggeweerdsdijk									95.000					expl. (inc.)
Mobiliteitsplan 2022-2030; Fietsstraat Gloep - Albert Hahnweg Lochem (investering)
- investering	2.442.000
- subsidie	-252.000
- netto investering	2.190.000					2.190.000	25				99.000	98.000	98.000	r+a
Gemeentelijke bijdrage fiets-voetvee Gorssel-Wilp										20.000	20.000	20.000	20.000	expl. (str.)
Gebiedsvisie gronden herverdeling na aanleg van de Schakel Achterhoek-A1										30.000				expl. (str.)
Versterken looproutes centrum Lochem											35.000			expl. (str.)
Realisatie herinrichting Deventerweg Laren 2024		775.000				775.000	25				35.000	35.000	35.000	r+a
Herinrichting Reeverweg Harfsen 2026				550.000		550.000	25						25.000	r+a
Herinrichting Lochemseweg Harfsen 2026				100.000		100.000	25						5.000	r+a
Realisatie snelheidsremmende maatregelen Holterweg 2024		280.000				280.000	25				13.000	13.000	12.000	r+a
Realisatie fietsstraat Oosterwal 2025			800.000
- Dekking subsidie provincie Gelderland			-117.000
Saldo benodigd krediet			683.000			683.000	25					31.000	31.000	r+a
Ontwerp Nieuwstad						0				50.000				expl. (inc.)
Verkenning fietsverbinding N346 Deedingsweerdweg						0							35.000	expl. (inc.)
Actualiseren wegenlegger						0				30.000				expl. (inc.)
Digitalisering verkeersdata						0				15.000	15.000	15.000	15.000	expl. (str.)
Mogelijke verbetering verkeersveiligheid rondom scholen Laren 2025			45.000			45.000	25					2.000	2.000	r+a
Verbeteren toegankelijkheid looproutes 2024-2025 (jaarschijf 2024)		100.000				100.000	25				5.000	4.000	4.000	r+a
Verbeteren toegankelijkheid looproutes 2024-2025 (jaarschijf 2025)			100.000			100.000	25					5.000	4.000	r+a
Analyse parkeren centrum Lochem						0				30.000				expl. (inc.)
Totaal investeringen Verkeer, vervoer en waterstaat	4.190.000	1.155.000	828.000	650.000	0	6.823.000

Totaal lasten Verkeer, vervoer en waterstaat									225.000	305.000	442.000	443.000	506.000
Lasten te dekken via reserves/anders									0	0	0	0	0
Budgettaire lasten programma 2 Verkeer, vervoer en waterstaat									225.000	305.000	442.000	443.000	506.000

3. Economie
Cofinanciering LEADER (2023-2027)										121.000	121.000	121.000	121.000	expl. (inc.)
Bijdrage aan Liberation Route Europa										7.000				expl. (inc.)
Totaal investeringen Economie	0	0	0	0	0	0

Totaal lasten Economie									0	128.000	121.000	121.000	121.000
Lasten te dekken via reserves/anders									0	0	0	0	0
Budgettaire lasten programma 3 Economie									0	128.000	121.000	121.000	121.000

4. Onderwijs
Nieuwbouw Rank/Vennegotte			4.733.000			4.733.000	40					143.000	143.000	r+a
Nieuwbouw Vullerschool			4.062.000			4.062.000	40					122.000	122.000	r+a
Uitbreiding activiteiten leerplichtconsulenten 0,78 fte										65.000	65.000			expl. (inc.)
Doorontwikkelen leerlingenvervoer										50.000				expl. (inc.)
Totaal investeringen Onderwijs	0	0	8.795.000	0		8.795.000

Totaal lasten Onderwijs									0	115.000	65.000	265.000	265.000
Lasten te dekken via reserves/anders									0	0	0	0	0
Budgettaire lasten programma 4 Onderwijs									0	115.000	65.000	265.000	265.000

5. Sport, cultuur en recreatie
Stimuleren sport en bewegen										50.000	50.000	50.000		expl. (inc.)
Multifunctionele accommodatie (mfa) Gorssel (voorbereidingskrediet)		1.900.000					40						57.000	r+a
Toekomst zwembaden Almen en Gorssel (extra exploitatie-/kapitaallasten)		n.n.b.					n.n.b				200.000	200.000	200.000	r+a
Uitvoeren Kijk op cultuur uitvoeringsplan 2023 en verder										45.000	30.000	30.000	30.000	expl. (str.)
Lokale publieke omroep										30.000	30.000			expl. (inc.)
Uitvoeren project Digivaardige Achterhoekers										282.000	99.000			expl. (inc.)
Duurzame voortzetting beheer laanbomen buitengebied										274.000	274.000	274.000	274.000	expl. (str.)
- Dekking stelpost prijsindexatie 2024										-164.000	-164.000	-164.000	-164.000	expl. (str.)
Evaluatie IBOR											25.000			expl. (inc.)
Actualisatie speeltuinenbeleid										15.000				expl. (inc.)
Totaal investeringen Sport, cultuur en recreatie	0	1.900.000	0	0	0	0

Totaal lasten Sport, cultuur en recreatie									0	696.000	708.000	554.000	561.000
Lasten te dekken via reserves/anders									0	-164.000	-164.000	-164.000	-164.000
Budgettaire lasten programma 5 Sport, cultuur en recreatie									0	532.000	544.000	390.000	397.000

6. Sociaal Domein
Zorgcoördinatie in de kernen										120.000	120.000	120.000	120.000	expl. (str.)
Aanjager Inclusie en diversiteit 0,67 fte										62.000	62.000	62.000		expl. (inc.)
Aanjager Inclusie en diversiteit										20.000	10.000	10.000		expl. (inc.)
Verlenging extra inzet mantelzorgconsulent										103.000	103.000	103.000		expl. (inc.)
Uitvoering Inburgering										178.000	178.000			expl. (inc.)
Uitvoering Inburgering 0,78 fte										80.000	80.000	80.000	80.000	expl. (str.)
Ontheemden Oekraïners										4.900.000	4.900.000			expl. (inc.)
- Dekking Rijksgelden (SPUK))										-4.900.000	-4.900.000			expl. (inc.)
Implementeren modules voor Iparticipatie										20.000	20.000	20.000	20.000	expl. (str.)
Uitvoering geven aan hernieuwde schulddienstverlening										23.000	23.000	13.000	13.000	expl. (str.)
Uitvoering geven aan hernieuwde schulddienstverlening 0,67 fte										56.000	56.000			expl. (inc.)
Optie werkgeverschap zorg coördinatie										35.000				expl. (inc.)
Relatieloket uitvoeren										60.000	60.000	60.000	60.000	expl. (str.)
Bestendigen preventieve inzet jeugdhulp										101.000	101.000	101.000	101.000	expl. (str.)
Totaal investeringen Sociaal Domein	0	0	0	0	0	0

Totaal lasten Sociaal Domein									0	5.758.000	5.713.000	569.000	394.000
Lasten te dekken via reserves/anders									0	-4.900.000	-4.900.000	0	0
Budgettaire lasten programma 6 Sociaal Domein									0	858.000	813.000	569.000	394.000

7. Volksgezondheid en milieu
Uitvoeren vervangingen ondergrondse verzamelcontainers
- vervangingen 2024		28.000				28.000	10			28.000				voorz./r+a
- vervangingen 2025			24.000			24.000	10				24.000			voorz./r+a
- vervangingen 2026				144.000		144.000	10					144.000		voorz./r+a
- dekking voorziening vervanging ondergrondse verzamelcontainers										-28.000	-24.000	-144.000		dekk.voorz.
Totaal investeringen Volksgezondheid en milieu	0	28.000	24.000	144.000		196.000

Totaal lasten Volksgezondheid en milieu									0	28.000	24.000	144.000	0
Lasten te dekken via reserves/anders									0	-28.000	-24.000	-144.000	0
Budgettaire lasten programma 7 Volksgezondheid en milieu									0	0	0	0	0

8. Volkshuisvesting, ruimtelijke orde en stedelijke vernieuwing
Realisatie projecten Binnenstad Lochem	1.427.000					1.427.000	25				64.000	64.000	64.000	r+a
Aanvullend krediet herinrichting Walderpoort, Tramstraat en Larenseweg Lochem
- investering	825.000
- subsidie	-221.000
- dekking krediet reconstructie Haalmansweg	-30.000
	574.000						25				26.000	26.000	26.000	r+a
- onderhoud en beheer										10.000	10.000	10.000	10.000	expl. (str.)
Omgevingswet- inhuur juridische expertise										30.000	30.000	30.000		expl. (inc.)
Omgevingswet - Inhuur projectleider opstellen permanent omgevingsplan 2024-2027										28.000	110.000	110.000	110.000	expl. (inc.)
BGT-BAG-BOR beheer										65.000	65.000	65.000	65.000	expl. (str.)
Vitaal landschap 2024-2027										75.000	38.000	37.000	37.000	expl. (inc.)
Reserve grondexploitaties										2.102.000	55.000	93.000	30.000	expl. (inc.)
- Dekking algemene reserve										-2.043.000	-55.000	-93.000	-30.000	expl. (inc.)
- Dekking reserve Kop van Oost										-59.000				expl. (inc.)
Voorbereidingskrediet nieuwe bouwlocaties		400.000								b.n.	b.n.	b.n.	b.n.	expl. (inc.)
Projectleider woningbouwlocaties 2024-2026										120.000	120.000	120.000		expl. (inc.)
Dynamische woonvisie										20.000	20.000	20.000	20.000	expl. (str.)
Totaal investeringen Volkshuisvesting, ruimtelijke orde en stedelijke vernieuwing	2.001.000	400.000	0	0	0	1.427.000

Totaal lasten Volkshuisvesting, ruimtelijke orde en stedelijke vernieuwing									0	2.450.000	538.000	575.000	362.000
Lasten te dekken via reserves/anders									0	-2.102.000	-55.000	-93.000	-30.000
Budgettaire lasten programma 8 Volkshuisvesting, ruimtelijke orde en stedelijke vernieuwing									0	348.000	483.000	482.000	332.000

Overhead
Vernieuwen functiewaarderingssysteem										60.000				expl. (inc.)
Toekomstbestendige ICT										50.000				expl. (str.)
Uitbreiding juridisch beleidsmedewerker										56.000	56.000	56.000	56.000	expl. (str.)
- Dekking stelpost overhead										-56.000	-56.000	-56.000	-56.000	expl. (str.)
Totaal investeringen overhead	0	0	0	0	0	0

Totaal lasten overhead									0	166.000	56.000	56.000	56.000
Lasten te dekken via reserves/anders									0	-56.000	-56.000	-56.000	-56.000
Budgettaire lasten overhead									0	110.000	0	0	0

Totaal investeringen programma 0 t/m 8 + overhead	7.001.000	5.563.000	9.647.000	794.000	0	20.131.000

Totaal lasten Thema Klimaat en Energie + programma 0 t/m 8 + overhead									225.000	10.717.500	9.193.500	4.437.500	3.993.500
Lasten te dekken via reserves/anders									0	-8.133.500	-6.471.500	-1.897.500	-1.691.500
Totaal budgettaire lasten Thema Klimaat en Energie + programma 0 t/m 8 + overhead									225.000	2.584.000	2.722.000	2.540.000	2.302.000

Bijlage 3: Was-wordt overzicht 'wat willen we bereiken'

Programma 0 Bestuur en ondersteuning

Programma 5 Sport, cultuur en recreatie

Bijlage 4: Overzicht baten en lasten per programma en taakveld

										(bedragen x € 1.000)
		Rekening 2022			Begroting 2023			Begroting 2024			Meerjarenbegroting 2025			Meerjarenbegroting 2026			Meerjarenbegroting 2027
Programma / Taakveld		Baten	Lasten	Saldo	Baten	Lasten	Saldo	Baten	Lasten	Saldo	Baten	Lasten	Saldo	Baten	Lasten	Saldo	Baten	Lasten	Saldo
0	Bestuur en ondersteuning	1.164	2.820	-1.656	367	3.069	-2.702	599	2.817	-2.217	415	2.647	-2.232	415	2.583	-2.168	415	2.583	-2.168
0.1	Bestuur	608	1.805	-1.197	1	2.171	-2.170	1	1.918	-1.916	1	1.917	-1.916	1	1.917	-1.916	1	1.917	-1.916
0.2	Burgerzaken	448	952	-504	321	860	-539	553	861	-307	369	692	-322	369	628	-259	369	628	-259
0.3	Beheer overige gebouwen en gronden	108	63	45	45	38	7	45	38	7	45	38	6	45	38	6	45	38	6
1	Veiligheid	72	3.182	-3.109	20	3.299	-3.278	49	3.163	-3.114	49	3.163	-3.114	49	3.176	-3.127	49,41	3.175,62	-3.126
1.1	Crisisbeheersing en brandweer	48	2.592	-2.544	15	2.656	-2.641	9	2.571	-2.563	9	2.573	-2.564	9	2.572	-2.564	9	2.572	-2.564
1.2	Openbare orde en veiligheid	24	589	-565	6	643	-637	41	592	-551	41	590	-550	41	604	-563	41	603	-563
2	Verkeer, vervoer en waterstaat	1.745	9.220	-7.475	433	6.140	-5.707	397	6.076	-5.680	397	6.828	-6.432	397	6.023	-5.627	397	6.023	-5.627
2.1	Verkeer en vervoer	212	6.704	-6.491	217	5.709	-5.492	181	5.662	-5.481	181	6.414	-6.233	181	5.610	-5.429	181	5.610	-5.429
2.2	Parkeren	20	85	-65		70	-70		69	-69		69	-69		69	-69		69	-69
2.3	Recreatieve havens		0	-0	1	3	-2	1	3	-2	1	3	-2	1	3	-2	1	3	-2
2.4	Economische havens en waterwegen	159	227	-68	150	216	-66	150	216	-66	150	216	-66	150	215	-65	150	215	-65
2.5	Openbaar vervoer	1.354	2.204	-850	64	141	-77	64	126	-62	64	126	-62	64	126	-62	64	126	-62
3	Economie	1.845	1.458	388	2.645	2.203	442	1.969	1.676	293	1.969	1.631	338	1.969	1.631	338	1.969	1.631	338
3.1	Economische ontwikkeling	81	453	-372	166	698	-532	3	364	-361	3	314	-311	3	314	-311	3	314	-311
3.2	Fysieke bedrijfsinfrastructuur	651	633	18	1.431	1.156	274	918	963	-46	918	968	-50	918	968	-50	918	968	-50
3.3	Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen	37	30	6	48	58	-10	48	58	-10	48	58	-10	48	58	-10	48	58	-10
3.4	Economische promotie	1.076	341	735	1.000	291	709	1.000	291	709	1.000	291	709	1.000	291	709	1.000	291	709
4	Onderwijs	435	3.282	-2.847	420	3.026	-2.606	418	2.971	-2.553	351	3.213	-2.862	284	3.141	-2.857	284	3.141	-2.857
4.1	Openbaar basisonderwijs	4	371	-366	8	261	-253	6	260	-255	6	260	-254	6	260	-254	6	260	-254
4.2	Onderwijshuisvesting	58	1.559	-1.501	15	1.396	-1.381	15	1.326	-1.311	15	1.624	-1.609	15	1.606	-1.591	15	1.606	-1.591
4.3	Onderwijsbeleid en leerlingzaken	373	1.352	-979	397	1.370	-973	397	1.384	-987	330	1.328	-998	263	1.275	-1.012	263	1.275	-1.012
5	Sport,Cultuur en Recreatie	802	7.852	-7.050	719	8.325	-7.606	696	7.514	-6.817	711	7.486	-6.774	711	7.505	-6.793	711	7.504	-6.793
5.1	Sportbeleid en activering	42	528	-486		460	-460		460	-460		460	-460		460	-460		460	-460
5.2	Sportaccommodaties	588	2.037	-1.449	556	2.219	-1.663	552	1.520	-968	567	1.513	-946	567	1.512	-945	567	1.512	-945
5.3	Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie		837	-837		909	-909		929	-929		939	-939		939	-939		939	-939
5.4	Musea		106	-106		116	-116		116	-116		116	-116		116	-116		116	-116
5.5	Cultureel erfgoed	16	141	-126	16	218	-202	18	212	-194	18	161	-143	18	161	-143	18	161	-143
5.6	Media	75	716	-641	73	749	-676	73	750	-677	73	749	-676	73	749	-676	73	749	-676
5.7	Openbaar groen en (openlucht) recreatie	81	3.486	-3.405	74	3.654	-3.580	54	3.528	-3.474	54	3.548	-3.494	54	3.569	-3.515	54	3.568	-3.514
6	Sociaal domein	13.914	36.488	-22.574	9.936	39.714	-29.777	9.953	38.492	-28.539	7.358	35.604	-28.246	7.358	35.642	-28.284	7.358	35.501	-28.142
6.1	Samenkracht en burgerparticipatie	6.652	5.736	916	2.960	6.492	-3.532	2.976	6.194	-3.218	382	3.516	-3.134	382	3.515	-3.133	382	3.524	-3.142
6.2	Toegang en eerstelijnsvoorzieningen	40	289	-249		5.385	-5.385		5.385	-5.385		5.161	-5.161		5.161	-5.161		5.066	-5.066
6.3	Inkomensregelingen	6.262	10.980	-4.719	6.117	8.537	-2.421	6.117	7.537	-1.421	6.117	7.516	-1.400	6.117	7.516	-1.400	6.117	7.516	-1.400
6.4	WSW en beschut werk	446	2.867	-2.421	602	3.016	-2.415	602	3.016	-2.415	602	3.016	-2.415	602	3.016	-2.415	602	3.016	-2.415
6.5	Arbeidsparticipatie	147	865	-718	0	511	-511	0	526	-526	0	526	-526	0	526	-526	0	526	-526
6.6	Maatwerkvoorzieningen (WMO)	16	2.091	-2.075	8	1.145	-1.137	8	1.145	-1.137	8	1.145	-1.137	8	1.145	-1.137	8	1.145	-1.137
6.71	Maatwerkdienstverlening 18+	271	6.280	-6.009	250	7.004	-6.754	250	7.071	-6.821	250	7.106	-6.856	250	7.143	-6.893	250	7.143	-6.893
6.72	Maatwerkdienstverlening 18-	29	7.228	-7.200		7.446	-7.446		7.448	-7.448		7.449	-7.449		7.450	-7.450		7.395	-7.395
6.81	Geëscaleerde zorg 18+	52	29	23		43	-43		43	-43		43	-43		43	-43		43	-43
6.82	Geëscaleerde zorg 18-		122	-122		133	-133		126	-126		126	-126		126	-126		126	-126
7	Volksgezondheid en Milieu	10.556	12.137	-1.580	11.010	13.204	-2.194	11.027	12.674	-1.647	10.982	12.586	-1.605	10.687	12.147	-1.461	10.687	12.147	-1.461
7.1	Volksgezondheid	73	1.334	-1.261		1.476	-1.476		1.429	-1.429		1.423	-1.423		1.411	-1.411		1.411	-1.411
7.2	Riolering	6.420	5.779	641	6.410	5.877	533	6.442	5.757	685	6.474	5.789	686	6.179	5.372	807	6.179	5.372	807
7.3	Afval	3.686	3.107	579	4.126	3.427	699	4.102	3.349	753	4.102	3.345	757	4.102	3.336	766	4.102	3.336	766
7.4	Milieubeheer	39	1.402	-1.363	88	1.930	-1.842	97	1.677	-1.580	19	1.616	-1.597	19	1.616	-1.597	19	1.616	-1.597
7.5	Begraafplaatsen en crematoria	338	515	-177	386	494	-108	386	462	-76	386	414	-28	386	412	-26	386	412	-26
8	Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Stedelijke vernieuwing	1.404	4.085	-2.681	2.519	5.941	-3.422	2.314	4.511	-2.197	2.305	4.511	-2.206	2.340	4.511	-2.171	2.262	4.511	-2.249
8.1	Ruimte en leefomgeving	207	1.705	-1.498	164	2.429	-2.266	164	1.453	-1.290	164	1.453	-1.290	164	1.453	-1.290	164	1.453	-1.290
8.2	Grondexploitatie (niet bedrijventerreinen)	221	247	-27	1.623	1.607	16	1.498	1.632	-134	1.489	1.632	-143	1.524	1.632	-108	1.446	1.632	-186
8.3	Wonen en bouwen	977	2.132	-1.156	732	1.905	-1.173	652	1.425	-773	652	1.426	-773	652	1.425	-773	652	1.425	-773
9	Algemene Dekkingsmiddelen	67.028	1.318	65.710	67.098	5.019	62.079	70.950	8.914	62.036	74.349	10.474	63.875	72.163	11.181	60.982	71.888	12.220	59.668
0.5	Treasury	854	330	524	1.096	422	674	1.117	445	673	1.108	436	672	1.086	415	671	1.085	414	671
0.61	OZB woningen	4.309	343	3.966	4.183	431	3.752	4.183	439	3.744	4.183	444	3.738	4.183	436	3.746	4.183	436	3.746
0.62	OZB niet-woningen	1.620	105	1.515	1.591	104	1.487	1.591	107	1.484	1.591	110	1.481	1.591	110	1.481	1.591	110	1.481
0.63	Parkeerbelasting	15		15	19		19	19		19	19		19	19		19	19		19
0.64	Belastingen overig	107	9	98	98	9	89	98	9	89	98	9	89	98	9	89	98	9	89
0.7	Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefonds	60.105		60.105	60.081		60.081	63.911		63.911	67.320		67.320	65.156		65.156	64.881		64.881
0.8	Overige baten en lasten	18	531	-513	30	4.053	-4.023	30	7.914	-7.884	30	9.475	-9.445	30	10.210	-10.180	30	11.251	-11.221
10	OVERIG Overhead, VpB, Mutaties Reserves	6.380	19.318	-12.938	5.140	12.316	-7.176	2.018	11.168	-9.151	2.418	11.101	-8.683	1.494	11.111	-9.617	1.494	11.030	-9.536
0.10	Mutaties reserves	6.115	1.344	4.771	4.871	1.016	3.855	1.748	244	1.504	2.148	204	1.944	1.225	187	1.038	1.225	109	1.116
0.11	Resultaat van de rekening van baten en lasten		7.286	-7.286
0.4	Overhead	265	10.665	-10.400	270	11.300	11.030	270	10.925	-10.655	270	10.897	-10.628	270	10.925	-10.655	270	10.921	-10.652
0.9	Vennootschapsbelasting (VpB)		22	-22
Totaal Programma's / Taakvelden		105.346	101.158	4.188	100.308	102.256	-1.948	100.390	99.976	414	101.305	99.245	2.060	97.868	98.652	-784	97.514	99.467	-1.953

Bijlage 5: Overzicht incidentele baten en lasten

Overzicht incidentele baten en lasten 2024
					Bedragen x € 1.000
Programma	2024	2025	2026	2027	Toelichting
	begroot	begroot	begroot	begroot
Incidentele baten	7.081	7.444	1.297	1.275
0. Bestuur en ondersteuning	49	27	27	27
Verkoop restgronden	27	27	27	27	Verkoop restgronden
Digitale agenda	22				Overheveling budget
1. Veiligheid	-	-	-	-

2. Verkeer,vervoer en waterstaat	-	-	-	-

3. Economie	-	-	-	-

4. Onderwijs	134	67	-	-
Nationaal Programma Onderwijs	134	67			Specifieke uitkering Rijk

5. Sport, cultuur en recreatie	-	-	-	-

6. Sociaal Domein	4.900	4.900	-	-
Opvang ontheemden Oekraïne	4.900	4.900			Specifieke uitkering Rijk

7. Volksgezondheid en milieu	964	1.292	1.077	1.078
Voorb, begel, toez geluidsanering rest LCH	80	19	19	19	Subsidie kosten voorbereiding geluidssanering
Lokale aanpak isolatie 2023-2026	215	215			Programma lokale aanpak isolatie 2023-2026
Lokale aanpak isolatie 2024-2027		383	383	384	Programma lokale aanpak isolatie 2024-2027
Tijdelijke regeling CDOKE	669	675	675	675	Tijdelijke regeling CDOKE

8. Volkshuisvesting, ruimtelijke orde en stedelijke vernieuwing	209	158	93	70
Grondexploitaties-verwacht resultaat	91	43	93	70	Tussentijdse winstneming grexen woningbouw en vrijval verliesvoorziening
Aanpak energiearmoede 2024-2025	118	115			Specifieke uitkering Rijk

Algemene dekkingsmiddelen	-	-	-	-

Overige (o.a. overhead)	825	1.000	100	100
Onttrekking algemene reserve bestuursrapportage 2023	725	900			Onttrekking algemene reserve
Onttrekking reserve functiegericht wegbeheer	100	100	100	100	Onttrekking bestemmingsreserve


Overzicht incidentele baten en lasten 2024
					Bedragen x € 1.000
Programma	2024	2025	2026	2027	Toelichting
	begroot	begroot	begroot	begroot
Incidentele lasten	8.233	7.841	1.470	1.183
0. Bestuur en ondersteuning	385	65	-	-
Digitale agenda spoor 1 tm 6	175	65			Budget voor uitvoering ontwikkelsporen.
Aanpassingen inrichting gemeentehuis	60				Eenmalige beplanting/groenvoorziening binnen
Uitvoeringsprogramma college	150				Eenmalige kosten uitvoering collegeprogramma

1. Veiligheid	-	-	-	-

2. Verkeer,vervoer en waterstaat	128	835	-	35
Aanleg fietsroute F348 bijdrage aan provincie		800			Eenmalige bijdrage aan de provincie Gelderland.
Rondweg Lochem	68				Eenmalige kosten realisatie rondweg Lochem
Gebiedsvisie gronden herverdeling na aanleg van de Schakel Achterhoek-A1	30				Eenmalige kosten uitwerken ontwerp
Versterken looproutes centrum Lochem		35			Eenmalige kosten opstellen ontwerp
Verkenning fietsverbinding N346 Deedingsweerdweg				35	Eenmalige kosten verkenning
Analyse parkeren centrum Lochem	30				Eenmalige kosten verkenning
3. Economie	140	-	-	-
Regiodeal cofinanciering innovatie coöperatie	50				Eenmalige kosten innovatie coöperatie
Gebiedsgerichte projecten landbouw	90				Eenmalige kosten extra inzet landbouw

4. Onderwijs	184	67	-	-
Doorontwikkelen leerlingenvervoer	50				Doorontwikkelen leerlingenvervoer
Nationaal Programma Onderwijs	134	67			Eenmalige kosten Nationaal Programma Onderwijs

5. Sport, cultuur en recreatie	357	174	50	-
Stimuleren sport en bewegen	50	50	50		Tijdelijk ondersteunen iniatieven
Lokale publieke omroep	25				Middelen voor profesionalisering omroep
Uitvoeren project Digivaardige Achterhoekers	282	99			Uitvoeren project Digivaardige Achterhoekers
Evaluatie IBOR		25			Eenmalige kosten onderzoek

6. Sociaal Domein	5.109	4.900	-	-
Kansrijke Start	9				Eenmalige kosten
Opvang ontheemden Oekraïne	4.900	4.900			Kosten opvang vluchtelingen Oekraïne
Crisisfonds	100				Eenmalige kosten crisisfonds
Preventienota uitvoeren	100				Eenmalige kosten extra inzet preventie

7. Volksgezondheid en milieu	1.064	1.392	1.177	1.078
Voorb, begel, toez geluidsanering rest LCH	80	19	19	19	Eenmalige kosten voorbereiding geluidssanering
Zon op het dak 2023-2026	100	100	100		Subsidieregeling zon op het dak 2023-2026
Lokale aanpak isolatie 2023-2026	215	215			Programma lokale aanpak isolatie 2023-2026
Lokale aanpak isolatie 2024-2027		383	383	384	Programma lokale aanpak isolatie 2024-2027
Tijdelijke regeling CDOKE	669	675	675	675	Tijdelijke regeling CDOKE

8. Volkshuisvesting, ruimtelijke orde en stedelijke vernieuwing	528	365	150	-
Omgevingswet- inhuur juridische expertise	30	30	30		Eenmalige kosten voor inhuur expertise
Projectleider woningbouwlocaties 2024-2026	120	120	120		Eenmalige kosten voor inhuur expertise
Verbeterprogramma basisregistraties	60				Inhuur basisregistraties (fase 1 en 2 verbeterprogramma)
Energie stoppen in duurzaam wonen	200	100			Eenmalig budget duurzaam wonen
Aanpak energiearmoede 2024-2025	118	115			Eenmalige kosten project aanpak energiearmoede

Algemene dekkingsmiddelen	-	-	-	-

Overig (o.a. overhead)	338	43	93	70
Vernieuwen functiewaarderingssysteem	60				Eenmalige invoeringskosten
Toekomstbestendige ICT	50				Eenmalige invoeringskosten
Nieuwe aanbesteding zaaksysteem	115				Aanbesteding en implementatiekosten vervanging LEX
Toevoeging algemene reserve	22				Toevoeging aan algemene reserve
Toevoeging reserve grondexploitaties	91	43	93	70	Toevoeging aan bestemmingsreserve

Saldo incidentele baten en lasten	1.152	397	173	-92
Inclusief bestuursrapportage 2023 en begroting 2024
Exclusief -

Bijlage 6: Meerjarig overzicht reserves

			Boekwaarde	Vermeer-	Vermin-	Boekwaarde	Vermeer-	Vermin-	Boekwaarde	Vermeer-	Vermin-	Boekwaarde	Vermeer-	Vermin-	Boekwaarde	Vermeer-	Vermin-	Boekwaarde
			1-1-2023	deringen	deringen	1-1-2024	deringen	deringen	1-1-2025	deringen	deringen	1-1-2026	deringen	deringen	1-1-2027	deringen	deringen	1-1-2028
1. Algemene reserve		I	32.205	7.764	4.201	35.768	65	3.046	32.788	55	955	31.888	93	93	31.888	30	30	31.888
	Specificatie mutaties algemene reserve:
	Begrotingstekort				827			278
	Sport, bewegen en leefstijl (motie 3.3 KN2021)				63
	Vervallen bijdrage JOGG (KN2023)				-10
	Afwaarderen boekwaarde huidige schoolgebouwen Laren				75
	Winsten grondexploitaties			689			43			55			93			30
	Overheveling budgetten (kadernota 2022)				107		22
	Innovatiebudget klimaatneutraliteit (amendement KN 2022)				20
	Amendement preventienota uitvoeren (begroting 2022)				100			100
	Bestuursrapportage 2022 - overheveling budgetten				192
	Mutatie verliesvoorzieningen grondexploitaties				580
	Begroting 2023: Crisisfonds (amendement 6.1)				1.000
	Motie vreemd aan de orde: Energie stoppen in duurzaam wonen				400
	Steun voor slachtoffers van de aardbeving in Syrië en Turkijke (motie vreemd aan de orde)				34
	Jaarrekening 2022 - resultaatbestemming			5.482
	Jaarrekening 2022 - overheveling budgetten				678
	Jaarrekening 2022 - opheffen reserve corona			850
	Jaarrekening 2022 - mutaties res.corona, nu alg. res.			18	100
	Besluitvorming advies stuurgroep FN348 (fietsroute) en beschikbaar stellen gemeentelijk bijdrage										800
	Bestuursrapportage 2023 - overheveling budgetten			725				625			100
	Steun voor slachtoffers rampen Marokko en Libië (motie vreemd aan de orde)				34
	Begroting 2024: instellen reserve grondexploitaties							2.043			55			93			30

Bestemmingsreserves			27.891	5.545	2.568	30.868	2.227	1.678	31.417	174	1.425	30.166	206	1.340	29.031	178	1.310	27.899
2.	Rondweg Lochem	I	54		54
3.	Afvalstoffenheffing	I	403	211	150	464		150	314			314			314			314
4.	Wonen	I			0
5.	Transformatie Kop van Oost	I	59			59		59
6.	Functiegericht wegbeheer	I	500		100	400		100	300		100	200		100	100		100
7.	Corona	I	850		850
8.	Sportvoorzieningen	I	408		120	288			288			288			288			288
9.	Opvang en huisvesting van Oekraïense ontheemden, asielzoekers en statushouders	I		4.640		4.640		30	4.610			4.610			4.610			4.610
10.	Grondexploitaties	I					2.102	11	2.091	55	12	2.134	93	19	2.208	70		2.278
11.	Kapitaallasten (BBV)	S	25.617	694	1.294	25.017	125	1.328	23.814	119	1.313	22.620	113	1.221	21.512	108	1.210	20.409

Totaal reserves			60.096	13.309	6.769	66.636	2.292	4.724	64.204	229	2.380	62.053	299	1.433	60.919	208	1.340	59.787

Bijlage 7: Kostenonderbouwing lokale heffingen

Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) schrijft voor dat een overzicht van baten en lasten wordt opgenomen voor de heffingen waarbij sprake is van het verhalen van kosten.

Kostendekkendheid

Titel 1 legesverordening	Totale lasten	Totale baten	Kostendekkendheid
Burgerlijke stand	108.000	76.000	70%
Reisdocumenten en Nederlandse identititeitskaart	341.000	338.000	99%
Rijbewijzen	119.000	100.000	84%
Persoonsregistratie	92.000	45.000	49%
Vastgoedinformatie	10.000	1.000	11%
Verkeer en vervoer	29.000	13.000	44%

Titel 2 legesverordening

Omgevingsvergunningen	739.000	701.000	95%
Bestemmingsplannen	146.000	118.000	80%

Titel 3 legesverordening
Horeca	29.000	20.000	69%
Evenementen	13.000	6.000	46%
Diversen	6.000	4.000	61%

TOTAAL	1.632.000	1.422.000	87%

		Bedragen in €
Afvalstoffenheffing

Lasten taakvelden:
7.3 Afval (incl. handhaving)	3.487.000
2.1 Verkeer en vervoer (straatreiniging, vegen)	129.000
6.3 Inkomensregelingen (kwijtschelding)	115.000
Baten taakvelden:
7.3 Afval	-350.000
0.10 Mutaties reserves	-36.000
0.10 Mutaties reserves	-150.000

Netto lasten	3.195.000

Overige toe te rekenen kosten:
Overhead	56.000
BTW	641.000
Totale lasten	3.892.000

Opbrengst heffingen:	3.892.000
Kostendekkendheid		-100%


Inclusief indexering en dekking reserve afvalstoffenheffing € 150.000

		Bedragen in €
Rioolheffing

Lasten taakvelden:
7.2 Riolering (incl. dekking res.kap.lasten)	5.668.000
6.3 Inkomensregelingen (kwijtschelding)	162.000
Baten taakvelden:
7.2 Riolering	-451.000

Netto lasten	5.379.000

Overige toe te rekenen kosten:
Overhead	119.000
BTW	493.000
Totale lasten	5.991.000

Opbrengst heffingen:	-5.991.000
Kostendekkendheid		100%


Inclusief indexering

		Bedragen in €
Lijkbezorgingsrechten

Lasten taakveld:
7.5 Begraafplaatsen	496.000

Overige toe te rekenen kosten:
Overhead	25.000
BTW	1.000
Totale lasten	522.000

Opbrengst heffingen:	-394.000
Kostendekkendheid		75%


Inclusief indexering

		Bedragen in €
Marktgelden

Lasten taakveld:
3.3 Bedrijfsloket en -regeling	74.000

Overige toe te rekenen kosten:
Overhead	13.000
BTW	12.000
Totale lasten	99.000

Opbrengst heffingen:	-50.000
Kostendekkendheid		51%


Inclusief indexering

		Bedragen in €
Havengelden

Lasten taakveld:
2.4 Economische havens en waterwegen	357.000

Overige toe te rekenen kosten:
Overhead	8.000
BTW	52.000
Totale lasten	417.000

Opbrengst heffingen:	-160.000
Kostendekkendheid		38%


Inclusief indexering en nieuw beleid 2024

Bijlage 8: EMU-saldo

			Bedragen x € 1.000
EMU-saldo			Begroting
			2023	2024	2025	2026	2027
1.	(+)	Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves (zie BBV, artikel 17c).	-1.948	413	2.060	-754	-1.953

2.	(-)	Mutatie (im)materiële vaste activa	-1.453	-2.300	-1.155	-3.085	-4.042

3.	(+)	Mutatie voorzieningen	1.059	1.234	266	3.590	3.734

4.	(-)	Mutatie voorraden (incl. bouwgronden in exploitatie)	1.708	-3.226	-854	-876	-1.389

5.	(-)	Verwachte boekwinst bij verkoop effecten en (im)materiële vaste activa	0	0	0	0	0

Berekend EMU-saldo			-1.144	7.173	4.335	6.797	7.212

Bijlage 9: Geprognosticeerde balans

	Bedragen x € 1.000
Prognose meerjarenbalans	Realisatie	Begroting
	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Activa
Vaste activa
Immateriële vaste activa	272	254	236	218	201	185
Materiële vaste activa	78.795	77.360	75.078	73.941	70.873	66.847
Financiële vaste activa	7.432	7.434	7.411	7.388	7.365	7.342
Totaal vaste activa	86.499	85.048	82.725	81.547	78.439	74.374

Vlottende activa
Voorraden	7.729	9.437	6.211	5.357	4.481	3.092
Uitzettingen	17.675	14.727	18.477	17.619	25.239	35.248
Liquide middelen	414	2.273	2.052	2.029	1.962	1.954
Overlopende activa	11.331	11.331	11.331	11.331	11.331	11.331
Totaal vlottende activa	37.149	37.768	38.071	36.336	43.013	51.625

Totaal activa	123.648	122.816	120.796	117.883	121.452	125.999

Passiva
Vaste passiva
Reserves	60.097	73.950	66.813	66.795	65.868	66.725
Resultaat boekjaar	7.287	-4.705	2.133	207	2.034	2.916
Voorzieningen	26.143	27.202	28.436	28.702	32.292	36.026
Vaste schuld	11.805	8.053	5.098	3.863	2.942	2.016
Totaal vaste passiva	105.332	104.500	102.480	99.567	103.136	107.683

Vlottende passiva
Vlottende schuld	5.939	5.939	5.939	5.939	5.939	5.939
Overlopende passiva	12.377	12.377	12.377	12.377	12.377	12.377
Totaal vlottende passiva	18.316	18.316	18.316	18.316	18.316	18.316

Totaal passiva	123.648	122.816	120.796	117.883	121.452	125.999