Paragrafen

Deze paragraaf geeft op hoofdlijnen inzicht in de verschillende lokale heffingen, belastingen en de lokale lastendruk.

Beleid lokale heffingen

We  verhoogden de belastingtarieven 2024 met een indexatiepercentage van 4,4%.  Dit percentage was een combinatie van de verwachte loon- en prijsstijgingen bij de overheid. Het indexatiepercentage gelde voor de volgende belastingsoorten:

• toeristenbelasting
• forensenbelasting
• marktgelden
• precariobelasting
• reclamebelasting
• leges

De belastingtarieven voor de onroerende zaakbelasting, rioolheffing, afvalstoffenheffing en havengelden wijken hiervan af. 

Het tarief voor rioolheffing en afvalstoffenheffing is bij ons 100% kostendekkend.”

Onroerendezaakbelasting

De opbrengsten OZB niet-woningen zijn € 65.000 lager dan geraamd. Dit komt door een uitspraak in hoger beroep over panden die in het beheer zijn van een zorginstelling. Deze uitspraak heeft geleid tot een forse vermindering van genoemde opbrengsten.

Toeristenbelasting is een belasting voor aanbieders van overnachtingsmogelijkheden. Denk aan hotels, campings en bed & breakfast-voorzieningen. We heffen toeristenbelasting als een aanbieder een overnachtingsmogelijkheid aanbiedt tegen betaling. De aanbieder mag de belasting aan de gasten doorberekenen.
 
We heffen toeristenbelasting na het einde van het belastingjaar. Bij het opstellen van de jaarrekening hebben we nog niet alle aangiftes ontvangen en niet alle aanslagen opgelegd. Voor 2024 maakten wij een inschatting van de opbrengsten van circa € 964.000. Er was in 2024 € 904.000 begroot, dus dit betekent een voordeel van ongeveer € 60.000.

Daarnaast is er nog een nasleep van de opbrengst 2023. Dit is een voordeel van € 120.000. Dat bedrag is verantwoord in 2024 als opbrengst. 

Forensenbelasting is een belasting die we heffen als iemand meer dan negentig dagen per jaar een gemeubileerde woning beschikbaar heeft en niet in deze gemeente staat ingeschreven.

Rioolheffing is een belasting voor huishoudens en bedrijven die we heffen om het behoud en beheer van de riolering te betalen. Met de inkomsten kan de gemeente ook de maatregelen betalen die nodig zijn om het grondwater op peil te houden en regenwater te verwerken.
 
Op 22 maart 2021 stelden we het ‘Gemeentelijk Rioleringsplan 2021-2025’ (GRP) vast. Volgens dit GRP blijft de rioolheffing gelijk tot en met 2024. Het tarief voor 2024 is € 332,66 bij een verbruik tot 350 m3 per jaar.
 
Uitgangspunt bij deze heffing is dat de tarieven de kosten dekken. Insteek is om investeringen zo doelmatig en effectief mogelijk te laten zijn. Dat doen we door kritisch te kijken of er geen andere oplossingen mogelijk zijn om het doel te bereiken. 

Afvalstoffenheffing is een belasting die alle huishoudens betalen. Met deze inkomsten kan de gemeente huisvuil ophalen, afvoeren en verwerken.
In 2024 zette een gemiddeld huishouden de grijze container 7 keer aan de weg en de groene container 8,1 keer. 

* De genoemde bedragen zijn gebaseerd op de gebruiker van een minicontainer (140L); dit is het basisbedrag + gemiddelde aanbiedingen grijs en groen

Bouwleges is een belasting die we heffen bij de aanvraag van een omgevingsvergunning.  
 
De inkomsten vallen hoger uit dan voorgaande jaren. De raming viel lager uit omdat we bij de raming uit gingen van minder inkomsten door invoering van de Omgevingswet. Op 1 januari 2024 trad deze wet in werking. Tegelijkertijd startte de Wet Kwaliteitsborging (Wkb). Vanwege die wet worden werkzaamheden overgeheveld  naar de markt. Voor dat deel van de omgevingsvergunningen heffen we geen leges meer. In de praktijk leidt dit overigens nog niet tot minder werkzaamheden. De Wkb zorgt voor nieuwe taken vooral op gebied van toezicht. Voor die taken mogen wij ook geen leges heffen. Door de invoering van de Omgevingswet zijn er in december 2023 ongebruikelijk veel aanvragen ingediend. Veel van deze aanvragen zagen op o.a. woningbouwprojecten. Deze wilde men nog onder het oude regime realiseren. De aanvragen zijn afgehandeld in 2024 wat in belangrijke mate de hogere legesopbrengsten verklaart.

Lijkbezorgingsrechten is een belasting die we heffen voor het gebruik van de gemeentelijke begraafplaatsen en de gemeentelijke diensten voor de  gemeentelijke begraafplaatsen.

Al een aantal jaar is sprake van dalende inkomsten (lijkbezorgingsrechten). Dat hangt samen met een afname van het totaal aan begrafenissen, bijzettingen of verstrooiingen. Mogelijk wordt ook gekozen voor een begrafenis buiten de gemeente. 

Havengelden is een belasting die we heffen bij het gebruik van de gemeentelijke haven of kade voor schepen.

De geraamde opbrengsten komen bijna overeen met de werkelijke opbrengsten.

De gemiddelde WOZ-waarde woning is pas na 3 jaar definitief, na de uitkomsten van de herwaardering. 
Bron voor de gemiddelde WOZ-waarde is de Waarderingskamer.
Voor de afvalstoffenheffing is het gemiddeld aantal aanbiedingen voor:                
•    Variabel minicontainer grijs        7           € 9,35 per aanbieding                
•    Variabel minicontainer groen    8,1       € 2,66 per aanbieding                

Bron gemiddelde WOZ-waarde van woningen (waardepeildatum 1-1-2023): de Waarderingskamer    
Bron: tarieven: Coelo Atlas lokale lasten 2024    
De tarieven voor afvalstoffenheffing en rioolheffing betreffen de tarieven voor meerpersoonshuishoudens.
Voor het vergelijken van verschillende gemeentes maakt het Coelo gebruik van een aantal uitgangspunten. Bij het tarief afvalstoffenheffing gaat het Coelo uit van een ander aantal ledigingen dan de gemeente Lochem. Hierdoor zijn afwijkingen mogelijk tussen de verschillende tabellen.

De daadwerkelijke lasten voor kwijtschelding  zijn iets lager dan begroot. In onderstaand overzicht staat het verloop van de lasten voor kwijtschelding in de afgelopen vier jaar.

Het weerstandsvermogen geeft de mate van de financiële robuustheid van de gemeente aan. Het weerstandsvermogen bepalen wij door de relatie te leggen tussen de middelen die beschikbaar zijn om de risico's financieel af te dekken (de beschikbare weerstandscapaciteit) en de financieel gekwantificeerde risico's (de benodigde weerstandscapaciteit).

Beschikbare weerstandscapaciteit

De beschikbare weerstandscapaciteit van de gemeente Lochem bestaat uit:
a. Exploitatie (structurele bronnen) bestaande uit:

- begrotingspost onvoorzien
- onbenutte belastingcapaciteit

b. Eigen vermogen (incidentele bron) bestaande uit:

- algemene reserve

* De onbenutte belastingcapaciteit, onderdeel OZB, heeft betrekking op de mogelijkheid de OZB tarieven te verhogen. Wij nemen als uitgangspunt de door het Rijk gehanteerde artikel 12 norm van 0,1595% van de WOZ waarde (meicirculaire 2024). Het verschil tussen artikel 12 norm en de OZB tarieven die wij in 2024 heffen is de onbenutte belastingcapaciteit. Doordat we bij de rioolheffing en de afvalstoffenheffing uitgaan van 100% kostendekking is daar geen sprake van onbenutte capaciteit.  

* De stand per 31 december 2029 is de werkelijke stand per 1 januari 2025 vermeerderd met de geraamde mutaties t/m 2029. Inclusief raadsbesluiten tot en met de raad van 11 februari 2025 en de werkelijke reservemutaties jaarrekening 2024. Exclusief geraamde reservemutaties als gevolg van het jaarrekeningresultaat 2024, de overheveling van restant budgetten 2024 naar 2025 en de geraamde reservemutaties kadernota 2026.

Risicomatrix

Op basis van de inschatting van het risico stellen wij een risicomatrix op. Hiermee geven wij een overall inzicht in omvang en kans waarop het risico zich kan voordoen. 

Totaal nettobedrag structurele risico’s      € 853.500

Totaal nettobedrag incidentele risico’s € 2.714.00

Dit is een getal dat laat zien of wij voldoende financiële reserves hebben om risico’s op te vangen. Wij maken onderscheid in structureel en incidenteel. Bij de structurele ratio delen we het bedrag voor onvoorzien en de onbenutte belastingcapaciteit door de som van de structurele risico’s. Bij de incidentele ratio delen wij het vrij besteedbaar deel van de algemene reserve door de som van de incidentele risico’s. Onderstaand geven wij de berekening van de ratio:

Ratio structureel weerstandsvermogen:

7.660.000    =    8,6
   853.500

Ratio incidenteel weerstandsvermogen:

27.854.072   =  10,3
  2.714.000 

Om de ratio van het weerstandsvermogen te beoordelen, gebruiken wij de volgende beoordelingstabel:

Het structurele weerstandsvermogen is 8,6 en valt in schaal A en is uitstekend. 
Ten opzichte van de Begroting 2024 blijft de ratio voor het structurele weerstandsvermogen 8.6. 
 
Het incidentele weerstandsvermogen is 10,3 en valt in schaal A en is uitstekend. 
Ten opzichte van de Begroting 2024 neemt de ratio voor het incidentele weerstandsvermogen af van 17,5 naar 10,3. Het lagere ratio komt met name door een hogere inschatting van het risico op de grondexploitatie en de verwachtte afname van de algemene reserve. 

Doordat alle gemeenten de kengetallen op dezelfde wijze berekenen, zijn de gemeenten onderling ook vergelijkbaar.

De afzonderlijke financiële kengetallen zeggen nog weinig over hoe de financiële positie van de gemeente is. Zo hoeft een hoge schuld geen nadelig effect te hebben op de financiële positie. Dat is afhankelijk of en wat er aan eigen vermogen en baten tegenover die schuld staat en hoe groot de kans is dat de schuld weer wordt afgelost. De kengetallen bekijk je altijd in samenhang en ten opzichte van een normenkader. Hieronder lichten wij de kengetallen toe.

Netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
Hoe hoger de schuld, hoe hoger de netto schuldquote. De netto schuldquote geeft de verhouding weer van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. Om inzicht te verkrijgen in hoeverre er sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven (netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen). Het kengetal daalt doordat onze vorderingen en liquide middelen hoger zijn dan onze langlopende schulden. Dit komt door het positieve jaarrekeningresultaat 2024 van € 3,3 miljoen en de positieve resultaten van de jaren daarvoor. 

Solvabiliteitsratio
Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin wij in staat zijn aan onze financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger de solvabiliteitsratio, hoe groter de weerbaarheid van de gemeente. De solvabiliteit is ten opzichte van 2023 licht gestegen. Ten opzichte van de begroting 2024  is deze ligt gestegen door een hoger eigen vermogen. Dit komt mede door het positieve jaarrekeningresultaat 2024.

Structurele exploitatieruimte
Voor de beoordeling van de financiële positie is het van belang te kijken naar de structurele baten en structurele lasten. Een positief percentage betekent dat de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten (waaronder de rente en aflossing van een lening) te dekken. 

Grondexploitatie
Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale baten. 

Belastingcapaciteit
De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Onder de woonlasten worden verstaan de OZB, de rioolheffing en afvalstoffenheffing voor een woning met gemiddelde WOZ-waarde in die gemeente. De belastingcapaciteit van gemeenten wordt daarom berekend door de totale woonlasten meerpersoonshuishouden in jaar t te vergelijken met het landelijk gemiddelde in jaar t-1 en uit te drukken in een percentage. Er is nog ruimte om het OZB tarief te verhogen (onbenutte belastingcapaciteit). Het tarief voor rioolheffing en afvalstoffenheffing is bij ons 100% kostendekkend. De daling in 2024 van de werkelijke belastingcapaciteit ten opzichte van begroot komt met name doordat het landelijke tarief waarmee vergeleken wordt gedaald is. 

Normering
Om goed invulling te geven aan de waarde van deze financiële kengetallen is een normenkader van belang. We sluiten aan bij de signaleringswaarden van de provincie Gelderland.

Continuïteit en financiële positie
De financiële positie van de gemeente Lochem is in 2024 goed. Er zijn op dit moment geen signalen die wijzen op risico’s voor de continuïteit. Wel geldt dat bij structurele tekorten of een te laag weerstandsvermogen het risico bestaat op preventief toezicht door de provincie.

De begroting voldoet aan de wettelijke eisen van het BBV en het positieve rekeningresultaat versterkt de algemene reserve. Tegelijk blijven met name het sociaal domein en toekomstige investeringsopgaven aandachtspunten.

Signaleringswaarden kengetallen provincie Gelderland

In bovenstaande tabel staan de signaleringswaarden die de provincie Gelderland als normenkader hanteert. Aan deze categorieën is geen directe kwalificatie gegeven.

Het onderhoud van de kapitaalgoederen beschrijven we in beheerplannen welke vallen binnen de beleidskaders van het Integrale Beheerplan Openbare Ruimte (IBOR). De plannen geven de huidige en gewenste staat van onderhoud weer.  In deze plannen staat ook hoe we de gewenste staat kunnen bereiken en behouden en hoeveel geld daarvoor nodig is. De beleidskaders zijn in het algemeen niet veranderd, maar er doen zich wel ontwikkelingen voor.

In 2024 zijn de beheerplannen Civiele kunstwerken en Wegen verwerkt in de begroting 2025.

2024 is het eerste ervaringsjaar en werkten we samen met Circulus met de DVO.

In het IBOR koos de raad voor het thema “Spelen, bewegen en ontmoeten”. Kerngericht werken kreeg in 2024 geen invulling. Dit komt door de druk op de personele inzet binnen onze organisatie. Het is nog niet bekend wanneer deze werkzaamheden weer worden opgepakt. 

Per kwartaal rapporteert Circulus o.a. over de afhandeling van meldingen openbare ruimte. In 2024 waren er 3718 meldingen. Circulus schouwt en monitort de beeldkwaliteit van de openbare ruimte. De kwaliteitsbeelden voldoen in het algemeen eind 2024 aan de doelstellingen volgens het IBOR plan. Waar beelden nog niet voldoen zijn hierover afspraken met Circulus gemaakt.

Inleiding
Voor de uitvoering van de programma’s zijn financiële middelen nodig. Om tijdig en tegen gunstige tarieven gelden aan te trekken of uit te zetten is de uitvoering van de treasuryfunctie belangrijk. 

Schatkistbankieren
Gemeenten zijn verplicht om overtollige financiële middelen bij het rijk uit te zetten. Het drempelbedrag is bepaald op 2 procent van het begrotingstotaal en bedraagt voor het jaar 2024  € 1.730.000. Alleen de overtollige middelen die het drempelbedrag te boven gaan moeten bij het rijk gestald worden. Hiervoor is in 2024 een rentevergoeding ontvangen van € 256.000

Financiering
Opgenomen vaste geldleningen 
De opgenomen vaste geldleningen hebben op 1 januari 2024 een boekwaarde van € 8.450.771. 
In 2024 is hierop € 3.675.179 afgelost en aan rente is € 236.537 betaald.
De leningen hebben op 1 januari 2024 een gemiddeld gewogen rentepercentage van 3,78 procent (2,88 procent in 2023). In dit boekjaar zijn geen langlopende leningen aangegaan. 

Opgenomen kortlopende geldleningen 
In 2024 hebben we geen kortlopende leningen nodig gehad.

Kasgeldlimiet
De kasgeldlimiet voor het jaar 2024  bedraagt € 8,4  miljoen. Tot het bedrag van de kasgeldlimiet mogen kortlopende geldleningen worden aangetrokken. De kasgeldlimiet is niet overschreden. 

Renterisiconorm
De gemeente voldoet in 2024 aan de wettelijke renterisiconorm zoals opgenomen in het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV). De renterisiconorm is bedoeld om te waarborgen dat de herfinanciering van leningen binnen aanvaardbare grenzen blijft, zodat het renterisico beheersbaar blijft. De norm schrijft voor dat het bedrag aan leningen dat binnen één jaar renteherziening of herfinanciering kent, niet meer mag bedragen dan 20% .

Renteresultaat taakveld treasury
In onderstaand overzicht zijn de werkelijke rentelasten/baten en de toegerekende rentelasten weergegeven. Aan de grondexploitaties en de taakvelden is geen rente toegerekend. De ontvangen rente is hoger dan de betaalde rente. En conform de notitie rente 2023 blijft dan het resultaat op het taakveld treasury staan.

De ambtelijke organisatie richten we in volgens het directiemodel. De directie heeft beslissingsbevoegdheid. Het managementteam (MT) adviseert, informeert en stemt af.

De organisatieontwikkeling heeft in 2024 verder vorm gekregen. Er is per 1 september 2024 een nieuwe organisatiestructuur doorgevoerd. Daarmee ontstonden de 4 domeinen met daaronder 18 teams. De ontstane vacatures vulden we deels in door medewerkers die reeds werkzaam waren in Lochem. We namen ook een flink aantal nieuwe collega’s aan. In 2024 heeft werving & selectie veel tijd gevraagd. Bijna alle vacatures zijn ingevuld. Met het afronden van die fase, is het belangrijk om  invulling te gaan geven aan de arbeidsmarktstrategie van de gemeente Lochem. In de huidige arbeidsmarkt is het van belang om medewerkers te binden en te boeien. Dit geldt voor zowel nieuwe medewerkers als zittende medewerkers.

Een veilige werkomgeving vinden we in Lochem belangrijk. Medewerker kunnen terecht bij 1 van de 3 interne vertrouwenspersonen. Dit wanneer ze iets meemaken op het gebied van integriteit of ongewenst gedrag. Ook is er vanuit de arbodienst een extern vertrouwenspersoon beschikbaar.

Integriteit verdient continu aandacht. Nieuwe medewerkers leggen de eed of belofte af. In de bijeenkomst, die hiervoor wordt georganiseerd, staan we uitgebreid stil bij wat integriteit is en waarom integer handelen belangrijk is.

In het kader van ondermijning zijn er op 10 en 11 april 2024 de ‘weerbaarheidsdagen’ gehouden. Dit speelde zich in Zutphen af en integriteit kwam specifiek aan de orde in een workshop van de rijksrecherche maar speelde door alle workshops heen. Er was een dag voor bestuurders/beleidscollega’s (daar zijn vanuit Lochem wethouders, directeur/gemeentesecretaris, MT leden en beleidsadviseurs geweest) en op dag 2 waren beleidscollega’s, boa’s aanwezig. 

We bleven inzetten op Maatschappelijk Verantwoord Inkopen, duurzaam en sociaal. Met aandacht voor de lokale en regionale ondernemers. Veel aandacht ging uit naar verschillende rechtmatigheidsaspecten op het gebied van aanbesteden  en Inkoop. We werkten verder aan het actualiseren van het huidige aanbestedingsbeleid. Dit ronden we in 2025 af.  Verder werkten we aan een andere werkwijze waardoor inkoop meer in positie komt. En waardoor we de organisatie meer ontzorgen. Dit onder andere door het contractenregister te verbeteren of verfijnen.  

In 2024 werkten we binnen het programma Digitaal Vitaal om de organisatie van onze ICT te professionaliseren.  Tijdens het jaar stelden we onze ambitie bij doordat we minder capaciteit hadden.

Informatiebeheer

In 2024 rondden we de implementatie van een nieuwe zaaksysteem af.

In 2024 voerden we een aantal beveiligingsmaatregelen uit om de grootste beveiligingsrisico's te verkleinen:

• We stelden procedures en beleidsdocumenten op.
• We namen technische beveiligingsmaatregelen.
• We werkten aan het bewustzijn van onze collega's over informatiebeveiliging.

De jaarlijkse zelfevaluatie, audits  en tussentijdse bevindingen bepalen de maatregelen. Het landelijke dreigingsbeeld over informatieveiligheid maakt dat we constant inzetten op het verbeteren van maatregelen op alle vlakken.  

We gaven verder vorm aan de ambities om samen te werken in de cloud en de informatievoorziening en -veiligheid op orde te hebben. Meer applicaties verplaatsten we zijn naar de cloud. Hieronder het zaaksysteem en de telefooncentrale. Ook de basisregistraties adressen en gebouwen en topografie kennen nu een cloudoplossing. We vernieuwden hardware en voorzagen software van nieuwe versies en updates. We breidden de technische monitoring van de veiligheid verder uit. Veiligheid van de informatievoorziening blijft zo een belangrijk aandachtspunt. Door de vele aanbestedingen en implementaties afgelopen jaar is voor veel producten en diensten sprake van dubbele lasten en implementatiekosten. Uiteraard zijn systemen aangepast aan de organisatie ontwikkeling. 

In de rechtmatigheidsverantwoording licht het college toe in hoeverre de in de jaarrekening verantwoorde baten en lasten, alsmede de balansmutaties financieel rechtmatig zijn. De rechtmatigheidsverantwoording is als afzonderlijk overzicht opgenomen in de jaarrekening. 
In de rechtmatigheidsverantwoording zijn drie criteria van belang:

a.    Begrotingscriterium 
De nota rechtmatigheidsverantwoording 2023 bevat de afspraken op gemeentelijk niveau over de begrotingsrechtmatigheid. Dit heeft invloed op hoe we in de jaarstukken verantwoording afleggen over de besteding van de in de begroting vastgestelde budgetten.

Uitgangspunt is dat iedere overschrijding van de begrote lasten onrechtmatig is. Afwijkingen zijn acceptabel in de volgende situaties:a.    Er is sprake van een overschrijding waarbij direct gerelateerde inkomsten de overschrijding compenseren.
b.    Er is sprake van een overschrijding op een open-einde regeling.
c.    De overschrijding is geautoriseerd door middel van de vaststelling van een tussentijdse rapportage of afzonderlijk besluit door de raad voor het einde van het betreffende begrotingsjaar. 
d.    De overschrijding past binnen het bestaande beleid van de raad, is toereikend toegelicht in de jaarrekening en had niet via een eerder raadsbesluit geautoriseerd kunnen worden. 

Begrotingsonrechtmatigheden die als acceptabel zijn aangemerkt worden niet toegelicht in de paragraaf bedrijfsvoering, omdat deze al elders in de jaarrekening zijn toegelicht.
De rechtmatigheidsverantwoording toont dat alle begrotingsafwijkingen acceptabel zijn.

b.    Voorwaardencriterium
Het voorwaardencriterium gaat over de eisen die worden gesteld bij de uitvoering van de financiële beheershandelingen. De eisen/voorwaarden zijn afkomstig uit diverse wet- en regelgeving. Zij hebben betrekking op aspecten als doelgroep, termijn, grondslag, administratieve bepalingen, normbedragen, bevoegdheden, bewijsstukken, recht, hoogte en duur. De gemeenteraad heeft via de financiële verordening, de nota rechtmatigheidsverantwoording 2023 en het normenkader de kaders vastgesteld.

Ten onrechte niet Europees aanbestede inkopen
Bij het inkopen van diensten, leveringen of werken met een waarde boven het wettelijk bepaalde drempelbedrag zijn gemeenten volgens het Europees aanbestedingsrecht verplicht om deze opdrachten Europees aan te besteden. In 2024 zijn meerdere inkopen geweest die ten onrechte niet Europees zijn aanbesteed. Onder andere vanwege doorlopende contracten uit eerdere jaren. Het betreft leveringen en diensten, waarvan de Europese drempel van € 221.000 (drempelbedrag 2024) is overschreden. 
Onderstaand lichten wij de geconstateerde individuele fouten groter dan 20% van de verantwoordingsgrens toe. Voor de jaarrekening 2024 bedraagt deze € 224.224.

Software
Dit betreft een leverancier waarvan wij diverse softwarepakketten afnemen. Voor een pakket vond in 2024 een Europese aanbesteding plaats. Hiermee gaat de onrechtmatigheid met € 125.000 in 2025 naar beneden. Voor het overige deel is een nieuwe aanbesteding onwenselijk omdat vervanging van de software zeer complex en risicovol is. Dit is overeenkomstig de gehanteerde lijn uit het verleden.

Gemeentepolis
In 2024 is er geen uitsluitend recht afgegeven. Met uitsluitend recht kan de gemeente er voor kiezen om een vaste partij aan te wijzen. In dat geval is er geen aanbesteding nodig, maar dit mag alleen onder strenge voorwaarden. In 2025 is het uitsluitend recht afgegeven.

Toekomstige verbeteracties
In 2024 vonden verschillende vormen van aanbestedingen plaats. Hiermee worden meerdere inkopen in 2025 of 2026 rechtmatig. Bij inhuur van personeel is vanuit HR-beleid meer focus op de juiste aanbestedingsvorm. Ook gaan we verder inzetten op het juist en volledig gebruik van het inkoopmeldingsformulier. En verdere implementatie van het contractenregister.

c.    Misbruik en oneigenlijk gebruik criterium
Het misbruik en oneigenlijk gebruik gaat over het voorkomen, detecteren en corrigeren van misbruik en oneigenlijk gebruik van overheidsgelden en gemeentelijke eigendommen bij financiële beheershandelingen. 

Uit de (verbijzonderde) interne controle werkzaamheden is geen misbruik en oneigenlijk gebruik naar voren gekomen. 

Toenemend aantal verzoeken op grond van de Wet open overheid (Woo)

In 2024 ontving de gemeente 44 Woo-verzoeken. Een aanzienlijke toename ten opzichte van 2023. Toen waren het er 27. De verzoeken en de besluiten daarop, inclusief alle stukken, publiceren we geanonimiseerd op de website van de gemeente. Hierdoor maakten we de informatie openbaar.

Woo-coördinatoren
De juristen van het team Inkoop en Juridische Zaken zijn aangesteld als Woo-coördinator. Inwoners en organisaties kunnen bij hen terecht met vragen over de gemeentelijke informatie. Dit kan gaan over de vindplaats van besluiten, publicaties of het opstellen van een Woo-verzoek. De coördinatoren bieden daarnaast ondersteuning aan de collega's van vakafdelingen bij de afhandeling van Woo-verzoeken.
De Woo-coördinatoren proberen ook bij de ontvangst van Woo-verzoeken, die vaak enorm omvangrijk zijn, om in overleg met de aanvrager het verzoek af te bakenen. Helaas komen veel verzoeken voort uit onvrede en wantrouwen over het handelen van de overheid. De bereidheid om een verzoek in te perken is dan gering.
 
Publiceren
In 2023 begonnen we met het publiceren van ontvangen klachten, bezwaren en Woo-verzoeken op de website van de gemeente Lochem. 
In 2024 zijn naast de verzoeken ook de besluiten op Woo-verzoeken openbaar gemaakt. 
Gemeentelijke besluitvorming van college en raad is eveneens via de website van de gemeente te raadplegen.
Vergaderingen van de Commissie Bezwaarschriften worden op de website kenbaar gemaakt en in de Berkelbode worden inwoners op de mogelijkheid gewezen om de agenda van de commissie te lezen.

De behandeling van Woo-verzoeken
Het verzamelen en ordenen van de gevraagde informatie vraagt veel tijd. En ondanks dat de gemeente beschikt over software waarmee het proces van anonimiseren eenvoudiger is geworden vraagt dit proces toch nog erg veel aandacht. Woo-verzoeken kosten daardoor bijzonder veel ambtelijke inzet.

Inleiding
Een verbonden partij is een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk én een financieel belang heeft. Onder bestuurlijk belang verstaan we dat de gemeente zeggenschap heeft. Of door vertegenwoordiging in het bestuur of door stemrecht. Het financiële belang is het bedrag dat ter beschikking wordt gesteld en niet verhaalbaar is. Dan wel het bedrag waarvoor aansprakelijkheid bestaat, als de verbonden partij failliet gaat of haar verplichtingen niet nakomt. Als alleen sprake is van een financieel of een bestuurlijk belang dan is er geen sprake van een “verbonden partij”.

In deze paragraaf staat een opsomming van de partijen waarmee de gemeente (college, dan wel raad) een samenwerking op bestuurlijk én financieel gebied is aangegaan. Partijen waar ontwikkelingen aan de gang zijn of waarbij de gemeente toenemend risico loopt lichten we verder toe. 
Naast de genoemde verbonden partijen hebben we ook partijen met een subsidierelatie.

Overzicht Verbonden Partijen
De gemeente Lochem heeft de volgende verbonden partijen:

Inleiding 
Het grondbeleid legden we vast in de Nota Grondbeleid 2022 en de Uitvoeringsnota Grondbeleid 2022. We kennen een situationeel grondbeleid. Dat betekent dat we per project de meest passende vorm van grondbeleid toepassen. 
Grondbeleid is een middel om gemeentelijke ambities uit andere beleidsterreinen te realiseren. Bijvoorbeeld woningbouw, economie, natuur en recreatie. Het grondbeleid geeft richting aan het handelen van de gemeente bij ruimtelijke ontwikkelingen. Als de gemeente eigenaar van de grond is of wordt, is de invloed van de gemeente groter.
 
Grondbeleid voor wonen
De doelstelling is om 1.300 nieuwe woningen te realiseren tot en met 2030. De gemeente zet zich in om de percelen die we hiervoor nodig hebben aan te kopen voor (betaalbare) woningbouw. De grond voor plan Harfsen Zuidwest en een gedeelte in Barchem Zuidoost is aangekocht. Diverse startnotities voor de uitbreidingsplannen zijn vastgesteld of in voorbereiding. 
 
Ontwikkelingen beïnvloeden de grondexploitaties
Een grondexploitatie is een begroting die de grondkosten en grondopbrengsten van een ruimtelijk ontwikkelingsplan in beeld brengt.  Naast het programma (zoals woningbouw, bedrijvigheid of maatschappelijk) beïnvloeden ook andere ontwikkelingen onze grondexploitaties. Voorbeelden hiervan zijn:
•    de opvang van asielzoekers
•    huisvesting van statushouders en ontheemden
•    duurzaamheid ambities
•    stijgende kosten (bouwkosten, arbeid)
•    stikstofproblematiek
•    overbelasting van het net (netcongestie)
 
Netcongestie
Er is in Gelderland en daarmee ook in Lochem sprake van netcongestie. Op zowel het hoogspanningsnet als het laagspanningsnet. De netbeheerders (TenneT en Liander) zijn aan zet. We zijn vaak met Liander in gesprek. Zij kunnen nog geen inzicht geven in wat dit betekent voor de woningbouwplannen, de energietransitie in de woonwijken en verplaatsingen van bedrijven. Er is een groot tekort aan technisch personeel, ruimte en materialen. Het hoogspanningsnet vormt nu de grootste belemmering. Dit wordt niet voor 2029 opgelost. Ook in het laagspanningsnet verwachten we op korte termijn knelpunten door de snelheid waarmee huishoudens nu zonnepanelen en warmtepompen plaatsen. In 2024 voerden we gesprekken met Liander en maakten we afspraken over het aanmelden van ontwikkelingen en alternatieve oplossingen. Het is een risico voor de uitvoer van de projecten. Hoe groot het risico is, is op dit moment nog niet inzichtelijk. 
 

Actualisatie lopende actieve grondexploitaties 
Een deel van de gronden die eigendom zijn van de gemeente en waarvoor een ruimtelijke procedure is gestart of voorzien, hebben we opgenomen in grondexploitaties (lopende plannen). Nadat we deze bouwrijp maken, verkopen we deze gronden als bouwterreinen of kavels. Met de grondexploitaties brengen wij de opbrengsten en kosten van deze plannen gedurende de gehele looptijd in beeld. We werken dit elk jaar bij.
 

Hoe staan we er financieel voor?
In deze paragraaf leest u hoe de grondexploitaties van de gemeente Lochem er financieel voor staan. 
 
 Parameters en uitgangspunten grondexploitatiebegrotingen
 

De gebruikte parameters voor kosten- en opbrengstenstijging baseren we op de inputprijsindex van Grond-, weg- en waterbouw (GWW-index) van het CBS en de Outlook Grondexploitaties 2025 van Metafoor. De rente berekenen we volgens de regels van het Besluit begroting en Verantwoording (BBV). Dat is de omslagrente van de gemeente Lochem. Omdat de omslagrente een negatief percentage is, houden we voor de grondexploitaties 0% aan. Dit schrijft het BBV voor. Het BBV schrijft ook de disconteringsvoet voor: het percentage dat wordt gebruikt om toekomstige kasstromen terug te rekenen naar de huidige waarde (netto contante waarde).

Voor de Jaarrekening 2024 gebruiken we een percentage van 3,5% kostenstijging over het jaar 2024 en 2025. Voor de jaren erna een aflopend percentage naar 2% voor geraamde kostenstijging. Voor de opbrengsten gebruiken wij 1% meerjarige stijging. Een uitzondering hierop is bedrijventerrein Diekink. Dit bedrijventerrein heeft te maken met de woningbouwontwikkeling Kop van Oost. Hiervoor maakten we andere contractafspraken.
 
Voorlopige boekwaarde en werkelijke boekwaarde
Bij de actualisatie van de grondexploitaties voor de begroting 2025 gebruikten we de voorlopige boekwaarden (op 1-6-2024) en een prognose tot en met 31-12-2024. Voor de Jaarrekening 2024 verwerkten we de werkelijke boekwaarden over het jaar 2024. In deze paragraaf lichten we de grondexploitatieprojecten op hoofdlijnen toe. Hierbij vergelijken we de grondexploitatie bij de begroting 2025 met die van de Jaarrekening 2024. 

 
Tussentijdse winst- en verliesnemingen 
Het BBV schrijft voor dat we bij tussentijdse winstnemingen de Percentage of Completion (PoC) methode moeten toepassen. Dit betekent dat als we grond verkopen, we tussentijds winst moeten nemen. Naar rato van de voortgang van de grondexploitatie. Daarom brengen we de geraamde, toekomstige winsten per jaar in beeld. De wijzigingen voegen we toe aan onze reserve Grondexploitaties. 

Tussentijdse winstneming
In 2024 is er geen tussentijdse winstneming, omdat er in de winstcomplexen geen verkopen zijn gerealiseerd. In totaal is er vanaf de start van de grondexploitaties tot eind 2024 voor € 3.279.000 aan tussentijdse winst genomen over de nog lopende grondexploitaties. Bij de begroting 2025 is voor complex Detmerskazerne al een tekort geraamd op de grondexploitatie. Daardoor is er een correctie gedaan van de tussentijdse winstneming die gedaan was in dit complex. 
 
Verliesvoorziening
Als uit een grondexploitatie blijkt dat er een verlies op een plan ontstaat, treffen we direct een verliesvoorziening (conform BBV). Vaak zijn dit grondexploitaties waarbij er sprake is van herstructurering. 
In de jaarrekening 2024 verlagen we de totaal getroffen verliesvoorziening met € 753.000 (voordeel) ten opzichte van de begroting 2025. Belangrijkste oorzaak hiervan is de wijziging van de renteberekening door een wijziging in de BBV. 

Afsluiten grondexploitaties 
Bij de jaarrekening 2024 sluiten we de grondexploitatie Detmerskazerne af met een tekort van € 167.000. De oorzaak van de toename van het tekort is de aanpassing van de openbare ruimte buiten het plangebied en dan met rondom het Poortgebouw. De stand van zaken van de tussentijdse winstneming van dit complex was per 1-1-2024 € 39.000. Vanuit de reserve grondexploitaties dekken we het tekort.

Reserve Grondexploitatie
Met het vaststellen van de nota grondbeleid 2022 stelde de raad een reserve grondexploitatie in. Daarmee komen de mutaties van de winsten en verliezen niet meer ten laste of ten gunste van de algemene reserve. 

Totaaloverzicht resultaten complexen

In tabel 3 staat een overzicht van de eindwaarde en contante waarde per complex. 
De verwachte resultaten van de grondexploitaties vergelijken we op eindwaarde en contante waarde. Bij de contante waarde vertalen we de resultaten naar 1 januari 2025. Dit is de waarde van het eindresultaat van de grondexploitaties teruggerekend naar 1 januari 2025. Ook brengen we de eindresultaten van de grondexploitaties in beeld op eindwaarde. We tonen de resultaten aan het einde van de looptijd van het plan.

Tabel 3. Overzicht contante waarde – eindwaarde actieve bouwgrondexploitaties

Risicoanalyse
Per grondexploitatie brengen we de verwachte risico’s in kaart. Hoe verder een plan in ontwikkeling is, hoe minder risico’s te verwachten zijn. Voor het bepalen van de risico’s, gebruiken we de Monte-Carlosimulatie. Deze simulatie berekent het financiële projectrisico. Daardoor is met een betrouwbaarheidsgehalte van 90% zeker dat het weergegeven financieel risico ook het maximale risico is. Voor alle grondexploitaties rekenen we de standaard ramingsonzekerheden en de project specifieke risico’s in de risicoanalyse door.

Risico’s
Het totaalbedrag aan risico’s voor de grondexploitaties is geraamd op € 2.611.000 

In de overzichten per complex lichten we de verschillen van de complexen toe ten opzichte van de stand bij de begroting 2025. 

1.    Kop van Oost
 
Grondexploitaties Woningbouw

Toelichting Kop van Oost
Voortgang inhoudelijk
Het bestemmingsplan Kop van Oost is onherroepelijk. Het plan bestaat uit 4 fases waarin de projectontwikkelaar ongeveer 120 woningen en appartementen laat bouwen. De woningen in fase 1 zijn klaar. Het woonrijp maken in fase 1 is in 2024 afgerond. De overige werkzaamheden voert de projectontwikkelaar in fases uit. De grondexploitatie sluiten we naar verwachting per 31-12-2029 af. De looptijd is 1 jaar langer dan geraamd bij de begroting 2025. Dit is een gevolg van de vertraging op het plan Diekink. Bedrijfsverplaatsing kan hierdoor later plaatsvinden.

Financieel
De grondexploitatieberekening  bij de begroting 2025 raamde een tekort van € 2.500.000 op 1-1-2025. In de actuele grondexploitatieberekening bij de Jaarrekening 2024 ramen we nu een tekort van € 2.034.000  per 1-1-2025. Het resultaat valt daarmee € 466.000 positiever uit. Dit komt voornamelijk door het gebruiken van de omslagrente van 0% per 1 januari 2025 en door het actualiseren van de fasering.

Verschil jaarschijf 2024
Voor het project Kop van Oost raamden we bij de begroting 2025 voor de jaarschijf 2024 € 599 .000 aan baten. In 2024 realiseerden we € 1.041.000 aan baten. Een verschil van € 442.000 meer aan baten. Bij de begroting 2025 ramen we voor de jaarschijf 2024 € 368.000 aan lasten. In 2024 realiseerden we € 439.000 aan lasten. Een verschil van € 71.000 meer aan lasten voor 2024. Dit is een gevolg van het slopen van de opstal, het bouw- en woonrijp maken in deelgebied 2 en 3 en plankosten. 

Project specifieke risico’s 
Naast de standaard ramingsonzekerheden nemen we risico’s van bepaalde projecten mee in de risicoanalyse:
•    Extra saneringskosten. We weten onvoldoende of er vervuilde grond zit onder de bedrijven. Hierdoor zijn er mogelijk hogere saneringskosten. 
•    Extra plankosten. Langere doorlooptijd van een project door verschil van inzicht over de planuitvoering. 
•    Subsidie komt te vervallen. De subsidie voor het project stelt eisen aan de startdatum van de bouw.

We ramen de risico’s voor dit project op € 954.000. 
 
2.    Almen Zuid II

Toelichting Almen Zuid II
Voortgang inhoudelijk
We verkochten alle kavels en lieten de gronden woonrijp maken. Op een inrit na, die toegangsweg is voor het aansluitende plan Almen Zuid 2B . Het bestemmingsplan voor het project Almen Zuid 2B legden we ter inzage. We voegen de grondexploitaties Almen Zuid 2A en 2B vervolgens samen. 
 
Financieel
We dachten in 2024 de grondexploitatie Almen Zuid 2A samen te voegen met Almen Zuid 2B. Echter het bestemmingsplan Almen 2B en de bijhorende grondexploitatie zijn nog niet vastgesteld. Het resultaat van de grondexploitatie Almen Zuid 2A bedroeg bij de begroting 2024 € 175.000 tekort. In de grondexploitatieberekening bij de Jaarrekening 2024 ramen we nu een tekort van € 185.000. Een verslechtering van € 10.000.  
 
Verschil jaarschijf 2024
Voor het project Almen Zuid 2A raamden we bij de begroting 2025 € 107.000 aan lasten. In 2024 realiseerden we € 12.000 aan lasten. Een verschil van   € 95.000 aan lagere lasten. Dit verklaren we doordat we het woonrijp maken voor een deel van het plan nog niet kunnen uitvoeren. Dit doen we na het uitvoeren van 2B. 
 
Project specifieke risico’s 
Voor het project Almen Zuid 2A zijn er geen noemenswaardige risico’s. 
 
3. Clusterlocatie Exel

Toelichting Clusterlocatie Exel
Voortgang inhoudelijk
Een juridische procedure tegen het FAB-beleid vertraagde de planologische procedure. We hadden verwacht dat na afronding van deze procedure we konden starten met het bouwrijp maken en verkopen van de kavels. We verwachten in 2025 de raad te betrekken in de vervolgstappen.
 
Financieel
De grondexploitatieberekening bij de begroting 2025 raamde een positief resultaat van € 163.000 per 1-1-2025. Bij de Jaarrekening 2024 ramen we het resultaat op € 153.000. Het resultaat is daardoor € 10.000 minder positief. Het resultaat komt door wijziging van de rentebijschrijving.
 
Voor het project Clusterlocatie Exel raamden we bij de begroting 2025 voor jaarschijf 2024 geen resultaatneming. Ook bij de Jaarrekening 2024 namen we geen resultaatneming.
 
Verschil jaarschijf 2024
Voor het project Clusterlocatie Exel raamden we bij de begroting 2025 voor jaarschijf 2024 geen baten. In 2024 ontvingen we geen baten. Bij de begroting 2025 raamden we voor jaarschijf 2024 € 23.000 aan lasten. In 2024 realiseerden we € 15.000 aan lasten. Een verschil van  € 8.000 lagere lasten. 
 
Project specifieke risico’s 
Naast de standaard ramingsonzekerheden nemen we de volgende risico’s mee in de risicoanalyse:
•    Extra kosten bouw-/woonrijp maken. Het bouw- en woonrijp maken moet nog starten en ramen we vanuit de huidige uitgangspunten. Daarnaast bestaat de kans dat we funderingsrestanten moeten verwijderen.  
•    In de huidige situatie bestaat er binnen het plangebied een bos. De bomen moeten we kappen en ergens anders herplanten. De locatie die we hier als gemeente voor op het oog hebben, is mogelijk te klein. In verdere planvorming moet dit duidelijk worden. We houden daarom rekening met het risico dat we nog gronden moeten verwerven voor boscompensatie.
We ramen de risico’s voor dit project op € 337.000. 
 
4.    Detmerskazerne Eefde

Toelichting Detmerskazerne Eefde
Voortgang inhoudelijk

In 2024 is dit plan woonrijp gemaakt. Door de natte weersomstandigheden in het laatste kwartaal van 2023 liep het woonrijp maken van de grond vertraging op. De grondexploitatie sluiten we per 31-12-2024 af.
 
Financieel
Bij de begroting 2025 raamden we bij het afsluiten van de grondexploitatie per 31-12-2024 een tekort van € 25.000  Bij de Jaarrekening 2024 sloten we de grondexploitatie Detmerskazerne af met een tekort van € 178.000. De oorzaak van de toename van het tekort is de aanpassing van de openbare ruimte buiten het plangebied en dan met rondom het Poortgebouw. De stand van zaken van de tussentijdse winstneming van dit complex was per 1-1-2024 € 39.000. Vanuit de reserve Grondexploitaties dekken we het tekort van € 178.000

 
Verschil jaarschijf 2024
Bij de begroting 2025 raamden we voor de jaarschijf 2024 € 385.000 aan lasten. In 2024 is er voor € 527.000 aan lasten gerealiseerd. Een verschil van  € 142.000 aan hogere lasten. 
 
Project specifieke risico’s 
Er zijn geen risico’s.

5.    Etalage naar de Toekomst Deelplan 5 Holmerskamp

Toelichting Etalage naar de Toekomst (Holmerskamp)
Voortgang inhoudelijk
Voor het project Holmerskamp verkochten we alle kavels. We maken nog afspraken met de ontwikkelaar over de start van het woonrijpmaken. Dit verwachten we in 2025. De grondexploitatie sluiten we naar verwachting per 31-12-2025 af. 
 
Financieel
De grondexploitatieberekening bij de begroting 2025 raamde een tekort van € 1.807.000 per 1-1-2025. Bij de Jaarrekening 2024 per 1-1-2025 ramen we het tekort nu op € 1.821.000. Het resultaat valt daarmee € 14.000 negatiever uit. Dit is een gevolg van de inflatiecorrectie en de wijziging van de rente.
 
Verschil jaarschijf 2024
Voor het project Holmerskamp raamden we bij de begroting 2025 voor jaarschijf 2024 geen baten. In 2024 zijn er ook geen baten. Dit komt doordat de verwachte helft van de nog te ontvangen exploitatiebijdrage in 2024 niet ontvangen is. 
Bij de begroting 2025 raamden we voor jaarschijf 2023 € 37.000 aan lasten. In jaarschijf 2024 realiseerden we voor € 13.000 aan lasten. Een verschil van € 24.000 aan lagere lasten. 
 
Project specifieke risico’s 
Naast de standaard ramingsonzekerheden nemen we in dit project de volgende specifieke risico’s  mee in de analyse:
•    Extra kosten woonrijp maken. Het woonrijp maken moet nog plaatsvinden. Het risico dat de kosten hoger uitvallen nemen we mee in de risicoanalyse.
We ramen de risico’s voor dit project op € 109.000 .
 
6.    Scheggertdijk 7

Toelichting Scheggertdijk 7
Voortgang inhoudelijk 
De gronden zijn in 2024 bouwrijp opgeleverd. De verkoop van 7 bouwkavels staat gepland van 2025 tot en met 2027. Ook het woonrijp maken van de grond ronden we in 2027 af, zodat we het project per 31-12-2027 afsluiten. 
 
Financieel
De grondexploitatieberekening in de begroting 2025 kende een verlies van € 513.000 per 1-1-2025. Bij de Jaarrekening 2024 is het geraamde verlies  € 306.000 per 1-1-2025. De grondexploitatie verbeterde daarmee met € 207.000. Dit komt door de wijziging van de rentebijschrijving en het feit dat de sanering iets voordeliger uitviel dan geraamd in de grondexploitatie bij de begroting 2025.

Verschil jaarschijf 2024
Voor het project Scheggertdijk 7 raamden we bij de begroting 2025 voor de jaarschijf 2023 € 60.000 aan baten. In de jaarschijf 2024 realiseerden we voor € 26.000 aan baten. Een verschil van € 34.000 aan lagere baten. De gemeente moet nog een deel van de dwangsom van de voormalig eigenaar ontvangen. Bij de begroting 2025 raamden we voor jaarschijf 2024 € 509.000 aan lasten. We realiseerden in jaarschijf 2024 voor € 374.000 aan lasten. Een verschil van € 139.000 aan minder  lasten. 
 
Project specifieke risico’s 
Naast de standaard ramingsonzekerheden nemen we onderstaande project specifieke risico’s in de risicoanalyse mee:
•    Lagere grondwaarde. De kavels staan in het hogere prijssegment. Er  bestaat het risico dat er weinig belangstelling is voor dit prijssegment. Dat kan leiden tot een lagere verkoopprijs. 
•    Het project kan langer duren dan verwacht als de markt verslechtert. Dat kan leiden tot hogere plankosten en renteverlies. We ramen de risico’s voor dit project op € 270.000. 
 

Grondexploitaties Industrieterreinen
 
1.    Aalsvoort West

Toelichting Aalsvoort West

Voortgang inhoudelijk
We hadden verwacht de grondexploitatie op 31-12-2024 af te sluiten. In 2024 hebben we nog grond te koop. Het woonrijp maken is in 2024 wel afgerond.

Financieel

Bij de begroting 2025 hadden we verwacht de grondexploitatie af te sluiten met een winst van € 22.000. Op 1 januari 2024 was al € 3.279.000 van dit complex als tussentijdse winst genomen. Er is in 2024 verder geen winst genomen omdat er geen grond verkocht is.  Het eindresultaat per 31 december 2025 ramen we op een voordeel € 36.000.

Verschil jaarschijf 2024
In Jaarschijf 2024 is er geen grond verkocht en zijn geen baten gerealiseerd. Een verschil van € 215.000 aan lagere baten. Bij de begroting 2025 waren voor de jaarschijf 2024 € 230.000 aan lasten geraamd. We realiseerden in 2023 voor € 210.000 aan lasten. Een verschil van € 20.000 aan lagere lasten.

Project specifieke risico’s 
De grondexploitatie sluiten we op 31-12-2025 af. We ramen de risico’s voor dit project op € 3.000.
 

2. Stijgoord

Toelichting Stijgoord

Voortgang inhoudelijk
Op dit moment neemt de interesse in de kavels op Stijgoord toe. Bedrijven nemen opties op kavels. Dit heeft in 2024 nog niet geleid tot verkopen. In 2025 verwachten we een aantal verkopen te realiseren.

Financieel
De grondexploitatieberekening in de begroting 2025 raamde een tekort van € 349.000  per 1-1-2025. Bij de Jaarrekening 2024 ramen we het tekort op € 284.000  per 1-1-2025. Het resultaat valt daarmee € 65.000 positiever uit. Deze verandering komt door renteberekening en extra kosten in verband met te treffen maatregelen voor de Japanse Duizendknoop in de buurt van de bouwkavels.

Verschil jaarschijf 2024
Voor het project Stijgoord raamden we bij de begroting 2025 voor de jaarschijf 2024 € 220.000 aan baten. In jaarschijf 2024 realiseerden we voor € 51.000 aan baten. Een verschil van € 169.000 lagere baten. Dit komt doordat de opties niet in 2024 verkocht zijn, maar naar verwachting in 2025 plaatsvinden. Bij de begroting 2025 raamden we voor jaarschijf 2024 € 61.000 aan lasten. In jaarschijf 2024 zijn er voor € 20.000 aan lasten gerealiseerd.
 
Project specifieke risico’s 
Naast de standaard ramingsonzekerheden nemen we onderstaande project specifieke risico’s in de risicoanalyse mee:
•    Extra kosten woonrijp maken. Het woonrijp maken moet nog plaatsvinden. Het risico dat de kosten hoger uitvallen nemen we mee in de risicoanalyse.  
•    Ondanks de toegenomen interesse kan de verkoop van de vrije kavels moeizaam verlopen. De langere looptijd heeft risico’s, zoals rente- en prijscorrecties. 
We ramen de risico’s voor dit project op € 339.000.
 

3.  Diekink

Toelichting Diekink
 
Voortgang inhoudelijk
Het bestemmingsplan en de grondexploitatie Diekink stelde de gemeenteraad vast in december 2020. Tegen dit bestemmingsplan loopt een beroep bij de Raad van State. Deze procedure loopt nog. In februari 2025 wordt het beroep behandeld. De uitspraak verwachten we in het 2e kwartaal van 2025.

De start van het bouwrijp maken stellen we uit tot het bestemmingsplan onherroepelijk is. Dit plan heeft een aantal van 5,5 hectare te verkopen industrieterrein. Door het beroep schuift de fasering een jaar door. In 2024 voerden we geen werkzaamheden uit. In 2025 verwachten we de sloop, sanering en het bouwrijp maken van de grond. De eerste verkoop is gepland in 2025 en de laatste in 2027. We verwachten de laatste werkzaamheden in 2027 af te ronden. Hierna sluiten we het project af. 

 
Financieel
De begroting 2025 raamde een tekort van € 1.052.000  per 1-1-2025. Bij de Jaarrekening 2024 ramen we het tekort nu op € 1.013.000. Het resultaat valt daarmee € 39.000 voordeliger  uit. Dit heeft te maken met de actualisatie. 

 
Verschil jaarschijf 2024
Voor het project Diekink raamden we bij de begroting 2025 voor jaarschijf 2024 geen baten. In jaarschijf 2024 realiseerde we € 5.000 aan baten. Bij de begroting 2025 raamden we voor jaarschijf 2024 € 127.000 aan lasten. In jaarschijf 2024 realiseerden we voor € 36.000 aan lasten. Een gevolg van plankosten en de kosten voor tijdelijk beheer.

 
Project specifieke risico’s 
Naast de standaard ramingsonzekerheden nemen we voor dit project deze risico’s mee in de analyse:
•    Extra kosten bouw- en woonrijp maken. Het bouw- en woonrijp maken moet nog starten. Het risico dat de kosten hoger uitvallen is meegenomen in de risicoanalyse.
•    Opbrengsten kavelverkoop. Aan de opbrengstenkant is een bandbreedte meegenomen in de risicoanalyse. De opbrengsten realiseren we in de komende jaren. In de risicoanalyse nemen we een eventuele lagere kavelprijs op. 

We ramen de risico’s voor dit project op € 599.000.

Particuliere grondexploitaties
Bij particuliere grondexploitaties regelen wij bij voorkeur het kostenverhaal vooraf via een overeenkomst. 
In 2024 maakten we kosten voor verschillende plannen. Het gaat om interne uren voor de voorbereiding van de ontwikkeling van toekomstige bouwlocaties in de gemeente. 
Bij de onderhandelingen over de overeenkomsten spreken we een maximale exploitatiebijdrage af om de kosten van de gemeente te dekken. Soms blijkt dit bedrag niet voldoende te zijn. Dit deel kan dan op grond van de overeenkomst niet in rekening worden gebracht. Het teveel aan gemaakte kosten komt dan voor rekening van de gemeente.

Toelichting particuliere grondexploitaties
 
1. Barchemse Bos 
Het plan van de initiatiefnemer is het bouwen van 6 woningen, die we met een openbare weg ontsluiten op de Borculoseweg. Gezien de locatie en de grootte van de percelen, zijn dit woningen in het duurdere segment. Het ontwerp bestemmingsplan heeft ter inzage gelegen. Hierop kwamen meerdere zienswijzen. De zienswijzen zijn beantwoord en de toelichting van het bestemmingsplan is geactualiseerd. Er ligt een anterieure overeenkomst waarin een exploitatiebijdrage van circa € 30.000 is overeengekomen. Hierdoor valt de verliesvoorziening vrij en het deel dat boven de exploitatiebijdrage aan kosten is gemaakt komt voor rekening van de gemeente.     

2. Voormalig Reudinkterrein-Berkeloevers

De woningen zijn gerealiseerd. De planning is dat de openbare ruimte eind 2025 wordt overgedragen aan de gemeente.  We sluiten het project daarna af.  De kosten in 2024 en het saldo van de kosten en opbrengsten per 1 januari 2024 uit voorgaande jaren, komen voor eigen rekening, Dit project sluiten wij per 31 december 2024 af.


3. Kokstraat 37 Eefde
De bedrijfsactiviteiten op het perceel Kokstraat 37 Eefde zijn gestaakt. De huidige eigenaar wil hier woningen ontwikkelen: 8 starterswoningen en 10 comfortwoningen voor senioren. Op 28 december 2023 is het ontwerp bestemmingsplan gepubliceerd en ter inzage gelegd.  In 2024 maakten we kosten voor het beantwoorden van de zienswijzen. De kosten brengen we nog in rekening aan de eigenaar.  
 
4. Lochemseweg 134/136 Harfsen
Dit is een particulier initiatief voor de herontwikkeling van de locatie voor woningbouw. De bestaande opstallen worden gesloopt en vervangen door een appartementengebouw met 19 woningen en maatschappelijke/ commerciële ruimte. Om de herontwikkeling van de locatie mogelijk te maken, is het bestemmingsplan herzien en inmiddels onherroepelijk. Op grond van de overeenkomst is de exploitatiebijdrage ontvangen. De gemaakte kosten die bovenop de exploitatiebijdrage gemaakt zijn, komen voor rekening van de gemeente.
 
5. Laren Zuid
De twee grondeigenaren ontwikkelen een stedenbouwkundig plan ter voorbereiding op de ruimtelijke procedure. De start van de ruimtelijke procedure is gestart in 2024. Binnenkort gaat er een stedenbouwkundig plan gemaakt worden. Er komen in dit plan 99 woningen. Er is met de ontwikkelaar een intentieovereenkomst gesloten op grond waarvan dit jaar een deel van de exploitatiebijdrage is betaald.