Toelichting op de balans

6.1 Activa

 

Vaste activa

 

•    Immateriële vaste activa
Het verloop van de immateriële vaste activa in 2022 is in onderstaand overzicht weergegeven.

In de cijfermatige detailverantwoording 2022 staat een overzicht met de stand van de kredieten.

 

Bijdragen aan activa van derden.

•    Materiële vaste activa
Het verloop van de materiële vaste activa in 2022 is in onderstaand overzicht weergegeven. 

Begrotingsrechtmatigheid kredieten

Bij de rechtmatigheidscontrole vormt het begrotingscriterium een belangrijk toetsingscriterium. Kredietoverschrijdingen zijn in principe onrechtmatig. Volgens het toetsingskader van de commissie BBV zijn er situaties denkbaar waarbij de overschrijdingen binnen het door de raad uitgezette beleid en binnen het doel blijven waarvoor het krediet beschikbaar is gesteld. Uit onderstaande opstelling blijkt een aantal kredieten overschreden te zijn. De redenen van overschrijding lichten wij toe. Gesteld kan worden dat de uitgaven passen binnen het beleid en binnen het doel waarvoor het krediet beschikbaar is.

Wij lichten de begrotingsonrechtmatigheid boven de € 10.000 toe. Bijlage 2 bevat alle toelichtingen op de kredieten. 

 

•    Financiële vaste activa
Het verloop van de financiële vaste activa in het jaar 2022 wordt in onderstaand overzicht weergegeven.

Kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen
De samenstelling van deze post is:     

Kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen

Bank Nederlandse Gemeenten 
Het gemeentelijk aandelenkapitaal bedraagt:
60.138 aandelen nominaal groot € 2,50; geheel volgestort. 

 

Stadsbank Oost Nederland 
De gemeente neemt deel in het aandelenkapitaal, omdat deze bankinstelling diensten verleent aan ingezetenen die schuldhulpverlening nodig hebben of andere ondersteuning om uit financiële nood te kunnen geraken. Per inwoner heeft de gemeente een bedrag van € 1,59 gestort. 

 

Vitens
De aandelen zijn in de balans opgenomen voor de verkrijgingsprijs van € 5.000. Op 1 januari 2022
bestaat het gemeentelijk aandelenkapitaal uit 32.045 aandelen van nominaal groot € 1,00.  

 

Circulus
De gemeente Lochem neemt deel in het aandelenkapitaal van Circulus-Berkel om samen met de andere aandeelhouders (alleen gemeenten) invloed te hebben op de bedrijfsvoering en de kosten van dienstverlening. 
Het gemeentelijk aandelenkapitaal bestaat uit 749 aandelen van nominaal groot € 1,00. In 2022 zijn twee aandelen ingekocht door Circulus.

 

Alliander
De aandelen zijn in de balans opgenomen voor de verkrijgingsprijs van € 73.000. 
Op 1 januari 2022 bestaat het gemeentelijk aandelenkapitaal uit 522.244 aandelen van nominaal groot € 5,00.

 

Leningen aan deelnemingen

Alliander
Dit betreft een lening aan Alliander die verstrekt is in december 2021 met als hoofdsom € 2.290.628. De looptijd van de lening is 60 jaar, tenzij eerder afgelost of geconverteerd naar aandelen. De rente op deze lening is 2,075% en wordt elke 10 jaar vastgezet. 

 

Overige langlopende leningen u/g

SVN  leningen
De mutaties in het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVN), worden hieronder toegelicht.

 

Vlottende activa 

 

•    Voorraden
De in de balans opgenomen voorraden zijn uitgesplitst naar de volgende categorieën:

Bouwgronden in exploitatie 
Van de bouwgronden in exploitatie kan van het verloop in 2022 de onderstaande overzichten worden weergegeven:

De waardering van de in exploitatie genomen bouwgronden is gebaseerd op de inzichten van de berekeningen per 1 januari 2023 en de daarbij behorende inschatting van uitgangspunten, parameters en risico’s. Uiteraard betreft dit een inschatting die omgeven is door onzekerheden, die jaarlijks wordt herzien en waarbij de waardering in het komende jaar zowel positief als negatief kan uitvallen. We hebben op basis van de huidige informatie en inzichten de beste inschatting gemaakt voor de waardering van de in exploitatie genomen bouwgronden. 

 

We hanteren de volgende algemene uitgangspunten ten aanzien van onze ramingen:
•    rentepercentage bedraagt 1,25%; 
•    kostenindexatie (inflatiepercentage) bedraagt 8%;
•    de geraamde verkopen van de bouwkavels zijn gebaseerd op de actuele woonvisie 
      grondprijzen. 

 

Ten aanzien van de geraamde nog te maken kosten hanteren we o.a. de volgende uitgangspunten: 
•    de nog te verwerven gronden per 1 januari 2023;
•    de nog te maken kosten voor bouw- en woonrijpmaken per 1 januari 2023 gebaseerd op 
       actuele ramingen en ervaringscijfer;
•    de nog te maken externe en interne begeleidingskosten en uren per 1 januari 2023;
•    een inschatting van de overige nog te maken kosten per 1 januari 2023.

 

Ten aanzien van de geraamde nog te realiseren opbrengsten hanteren we o.a. de volgende uitgangspunten: 
•    de nog te verkopen bouwkavels per 1 januari 2023;
•    de nog te ontvangen subsidies en bijdragen van derden per 1 januari 2023. 

We hebben geen grondexploitatie met een looptijd langer dan de voorgeschreven maximale looptijd van tien jaar. 

De waardering van de bouwgronden in exploitatie (BIE) is gebaseerd op de geactualiseerde grondexploitaties per 1 januari 2023 en de uitkomsten van de door de gemeente uitgevoerde risicoanalyses. Het betreft een inschatting van begin 2023 die omgeven is door de nodige risico's, aannames en veronderstellingen die periodiek (jaarlijks) worden herzien. Deze periodieke herziening kan in de toekomst - mede gezien de huidige onzekere marktomstandigheden – leiden tot een aangepaste waardering van de gronden in exploitatie en de hiermee samenhangende voorziening te verwachten exploitatieverliezen. Dit geldt ook voor de realisatie van de (gehanteerde) verkoopprijzen. Dit zal dan ook impact hebben op de (benodigde) hoogte van de specifieke weerstandsreserve.
Deze schattingsonzekerheden zijn verwerkt in de Monte Carlo Analyse. Deze analyse is nader toegelicht in de paragraaf grondbeleid.  Hierbij merken we op dat deze risico’s  ook alleen betrekking hebben op de nu lopende grondexploitaties. Nog te openen grondexploitaties maken geen onderdeel uit van deze doorrekening. Daarnaast spelen er projectspecifieke risico’s die ook van invloed kunnen zijn en lopen we bij projecten die tegen het eind van hun looptijd zitten minder risico dan projecten die zich nog in de beginfase bevinden. Ook de projectspecifieke risico’s zijn opgenomen in de Monte Carlo Analyse.
Voor een nadere toelichting op de grondexploitaties verwijzen we naar de paragraaf grondbeleid in deze jaarrekening die een uitgebreide verantwoording geeft over de ontwikkelingen en de risico’s en onzekerheden in de grondexploitatie in 2022.

De risico’s zijn nader toegelicht in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing in het jaarverslag. 

Voor een uitgebreidere toelichting op de “bouwgronden in exploitatie” verwijzen we u naar de paragraaf “Grondbeleid”.

 

Gereed product
Dit betreft de voorraad eigen verklaringen.

 

•    Uitzettingen korter dan één jaar
In onderstaand overzicht wordt een specificatie gegeven van de in de balans opgenomen uitzettingen met een looptijd van één jaar en korter. 

Vorderingen op openbare lichamen
In de vorderingen op openbare lichamen zit begrepen de vordering op de Belastingdienst van de bijdrage 2022 uit het BTW-compensatiefonds groot € 6.003.000. Dit bedrag wordt overeenkomstig de gemaakte afspraken tussen rijk en gemeenten op 1 juli 2023 uitbetaald.
        
Rekening-courantverhouding met het Rijk/ Schatkistbankieren
In principe dienen alle overtollige middelen in de schatkist te worden aangehouden. Er zijn echter een aantal uitzonderingen. Eén daarvan is het drempelbedrag. Dat is een maximumbedrag (afhankelijk van de omvang van de decentrale overheid) dat gemiddeld per kwartaal buiten de schatkist mag worden gehouden. 

Het drempelbedrag is bedoeld om het dagelijkse kasbeheer te vereenvoudigen: niet elke laatste euro hoeft in de schatkist te worden aangehouden. Alleen de liquide middelen die boven het drempelbedrag uitgaan in de schatkist moeten worden aangehouden. In 2022 hebben geen overschrijdingen plaatsgevonden van het drempelbedrag. In onderstaande tabel is te zien wat de benutting van het drempelbedrag schatkistbankieren gedurende de vier kwartalen 2022 is geweest:

•    Liquide middelen

De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.
De post liquide middelen bestaat uit:

•    Overlopende activa
De post overlopende activa bestaat uit de volgende onderdelen:

In de nog te ontvangen bedragen ‘algemeen’ is per ultimo 2022 een bedrag van € 1.813 opgenomen uit hoofde van verhaalbare kosten als gevolg van faciliterend grondbeleid.

 

Onderstaand zijn de nog te ontvangen bedragen overheidslichamen gespecificeerd. 

6.2 Passiva

Vaste passiva

 

Eigen vermogen
Het in de balans opgenomen eigen vermogen bestaat uit de volgende posten:

Algemene toelichting reserves en voorzieningen
De nota reserves en voorzieningen is op 9 maart 2020 vastgesteld en geeft kaders omtrent de reserves en voorzieningen.

 

Toelichting reserves 

Algemene reserve

 

Aan de algemene reserve is in 2022 in totaliteit een bedrag gedoteerd van € 5.236.627
De grootste doteringen betreffen het batig rekeningsaldo 2021 groot € 4.600.887 en de (tussentijdse) winstneming van grondexploitaties gezamenlijk groot € 443.739

De algemene reserve is aangewend voor een totaalbedrag van € 1.784.834. De grootste aanwendingen zijn:
•    dekking overheveling van niet bestede budgetten 2021 € 847.888;
•    voorbereiding omgevingswet € 185.703.

 

Bestemmingsreserves

 

1.    Afvalstoffenheffing
De gelden zijn voornamelijk afkomstig uit oude afrekeningen van de Regio Stedendriehoek, als gevolg van de overdracht van de afvalinzameling naar het voormalig Berkel Milieu, en de dividenduitkeringen van Circulus-Berkel. De reserve dient ter dekking van de kosten voor nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de afvalinzameling. Er is van het batig rekeningsaldo 2021 € 403.000 toegevoegd. Conform de begroting is er € 245.000 onttrokken.

 

2.    Rondweg Lochem 
Deze reserve is in 2001 ingesteld met als doel een bijdrage aan de provincie te verstrekken voor de aanleg van de noordoostelijke rondweg langs de kern Lochem. In 2022 is er € 2.000.00 onttrokken ter dekking van de aanleg. 

 

3.    Wonen
In de raadsvergadering van 27 juni 2011 is besloten om deze reserve in te stellen. In deze reserve zijn de nog niet bestede middelen gestort van twee subsidieregelingen in het kader van woningbouwafspraken, te weten het Besluit locatie gebonden subsidies (BLS) en Stimuleringsbijdrage Goedkope Woningbouw (SGW).
De reserve dient voor de bevordering van volkshuisvestingsdoelstellingen. Deze gelden zijn gelabeld via deze bestemmingsreserve vanwege de van kracht zijnde subsidieregeling en het daarmee samenhangende oorspronkelijke doel en de bestedingsverplichting aan volkshuisvestingsdoelstellingen. In 2022 is er € 61.000 aan onttrokken.

 

4.    Functiegericht wegbeheer
Bij de behandeling van de Kadernota 2018 is deze reserve ingesteld. De reserve is ingesteld om de verschillende wegcategorieën, behoudens de afwegingswegen, de komende 10 jaren (2018-2027) in te richten conform uitgangspunten en kwaliteitsniveau. Onttrokken is het geraamde bedrag van € 100.000.

 

5.    Kop van oost
In de raadsvergadering van 26 juni 2017 is besloten om deze reserve in te stellen. De reserve Kop van Oost en de verliesvoorzieningen met betrekking tot Kop van Oost vormen samen de dekking voor de aanvullende netto gemeentelijke bijdrage van maximaal € 2,7 miljoen, zijnde het tekort, ten einde de ontwikkeling van de Kop van Oost mogelijk te maken. In 2022 is een bedrag van € 13.149 toegevoegd. 

 

6.    Reserve kapitaallasten
In deze reserve komen de bijdragen van de algemene of bestemmingsreserves ten behoeve van (gedeeltelijke) dekking van investeringen. Deze reserve dient ter dekking van de toekomstige kapitaallasten op basis van eerder genomen raadsbesluiten en is daarmee beklemd. 
De reserve is verhoogd met € 559.117 voor de dekking van de kapitaallasten van de investering reconstructie Zwiepseweg- Wengersteeg en de rente op kapitaallasten. Voor de dekking van kapitaallasten is € 1.187.086 aan de reserve onttrokken. 

 

7.       Reserve Corona
Bij het vaststellen van de Bestuursrapportage 2020 heeft de gemeenteraad besloten tot de vorming van de reserve Corona. In de reserve is € 614.000 gestort en er is een bedrag van € 657.868 onttrokken. 

 

8.    Reserve sportvoorzieningen
In de raadsvergadering van 29 november 2021 is besloten tot het instellen van de bestemmingsreserve sportvoorzieningen. Deze reserve dient voor de dekking van gemeentelijke investeringsbijdragen voor investeringen in de aanpassing, uitbreiding of vernieuwing van sportvoorzieningen.  Er is € 92.282 uit de reserve onttrokken ten behoeve van subsidies sportvoorzieningen.   

 

Voorzieningen 

Hierna volgt een toelichting op de aanwezige voorzieningen 

1. APPA-regeling bestuurders
Deze voorziening vormden we in 2010 voor de APPA-regeling (Algemene pensioenwet politiek ambtsdragers) van gewezen bestuurders. De vrijval in 2022 is met name ontstaan door het toepassen van een hogere rekenrente. De voorziening is actuarieel berekend. 

 

2. Gepensioneerde bestuurders
Voor gepensioneerde bestuurders is in 2010 een voorziening getroffen. De voorziening is actuarieel berekend. 

 

3. Voorziening wachtgeld bestuurders
In 2022 is deze voorziening gevormd voor het wachtgeld van voormalig bestuurders. 

 

4. Voorziening spaarverlof
In 2022 is het, door een CAO wijziging, mogelijk geworden voor medewerkers om verlofuren te sparen.

 

5. Onderhoud gemeentelijke accommodaties 
Deze voorziening is in 2009 ingesteld. Het voor het onderhoud van de gemeentelijke accommodaties geldende meerjarig onderhoudsplan (MOP) is herijkt op basis van een aantal, deels wettelijk verplichte, factoren, waaronder: toerekening van indexering en btw en de 5-jaarlijkse technische herinspectie. De financiële gevolgen hiervan zijn vertaald in een raadsvoorstel waarover in 2019 een definitief besluit is genomen bij de Kadernota 2020. 

 

6. Vervanging riolering
In 2021 stelde de raad een nieuw gemeentelijk rioleringsplan 2021-2025 (GRP) vast voor de jaren vanaf 2021. Voor de uitvoering van dit plan werken wij met een voorziening. De voorziening zetten wij in voor toekomstige vervangingsinvesteringen. De kosten voor onderhoud vangen wij op binnen de reguliere exploitatie. 
Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen, onderdeel riolering en het overzicht met de stand van de kredieten

7. Voorziening vervanging ondergrondse containers
Deze voorziening zetten we in voor de vervanging ondergrondse verzamelcontainers. In het tarief afvalstoffenheffing nemen we een bedrag op voor de toekomstige vervanging van ondergrondse containers. 
Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen, onderdeel ondergrondse verzamelcontainers en het overzicht met de stand van de kredieten.

 

8. Egalisatie riolering 
Jaarlijks rekenen wij via deze voorziening het rekeningresultaat op riolering af. Op basis van het gemeentelijk rioleringsplan 2021-2025 (GRP) zetten we het saldo van de voorziening in om het tarief voor de rioolheffing vanaf 2022 te bevriezen voor vier jaar.  Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar financiële analyse bij Programma 7,taakveld 7.2 Riolering.

 

9. Voorziening afkoopsom planschade
Wij kunnen als gemeente een afkoopsom ontvangen van de initiatiefnemer, voor de afkoop van planschaderisico’s bij ruimtelijke ontwikkelingen. Daarvoor is het nodig dat wij als gemeente een voorziening opnemen, waar we het ontvangen bedrag aan toevoegen. Derden kunnen planschade verzoeken indienen bij bestemmingsplanwijzigingen. Als dit niet binnen 5 jaar na onherroepelijk worden van het betreffende bestemmingsplan gebeurd, dan valt het bedrag dat wij hebben ontvangen vrij en mogen wij het houden. Bij de Bestuursrapportage 2018 (raad 15-10-2018) hebben we hiervoor deze nieuwe voorziening ingesteld. 

 

Vaste schulden met een looptijd langer dan één jaar

De onderverdeling van de in de balans opgenomen langlopende schulden en het verloop is als volgt: 

Voor de opgenomen vaste geldleningen is in het huidige boekjaar € 317.928 aan rente verantwoord. De leningen hebben op 1 januari 2022 een gemiddeld gewogen rente van 2,31% (2021: 1,77%).

Vlottende passiva
Onder de vlottende passiva zijn opgenomen: 

Onderstaand zijn de vooruit ontvangen middelen overheidslichamen gespecificeerd.  

6.3 Niet uit de balans blijkende verplichtingen/rechten en gebeurtenissen na balansdatum

Langlopende contracten
Voor de schoonmaak is een contract afgesloten in 2017 dat 4 jaar loopt en daarna nog 4 optiejaren heeft. De kosten zijn bij benadering € 107.000 per jaar.

 

Voor de levering van elektriciteit en gas zijn op 1 oktober 2022 overeenkomsten aangegaan met Vattenfall voor elektra en gas. Deze contracten lopen tot en met 2024. De kosten per jaar zijn afhankelijk van het verbruik. Op basis van een globale schatting bedraagt het jaarbedrag € 400.000.

 

Het abonnementenbeheer is in 2014 aanbesteed en loopt vanaf 1 januari 2015 voor 4 jaar en heeft daarna nog 4 optiejaren, waar we gebruik van maken. Jaarlijkse kosten bedragen circa € 70.000. 

 

Verlofdagen
Het saldo verlofuren is afgenomen ten opzichte van 2021. Het saldo is per eind  2022 ongeveer 16.500 uren. Het saldo per eind 2021 was 19.500 uren. Het saldo van de afgelopen waren was ongeveer 10.000 uren, maar door o.a. corona is het saldo toegenomen in de jaren 2020 en 2021.  Afgesproken is dat het meerdere boven de 10.000 uren wordt teruggebracht. Dit moet binnen 3 – 4 jaar weer op het niveau van 10.000 uur zitten. Hiervoor is geen verplichting opgenomen in de balans.

 

Achtervangpositie Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW)
Corporaties, deelnemers van het WSW, zijn voor investeringen in bestaande en nieuwe te bouwen woningen en maatschappelijk vastgoed aangewezen op de onderhandse kapitaalmarkt. Om ervoor te zorgen dat de deelnemers deze leningen tegen relatief gunstige condities kunnen aantrekken, heeft het WSW met medewerking van landelijke en lokale overheden een zekerheidsstructuur voor corporaties ontwikkeld. 
Belangrijke kenmerken van deze zekerheidsstructuur zijn: 
-    deelnemers lenen tegen gunstige voorwaarden en aantrekkelijke tarieven
-    100 procent zekerheid voor de financiers en solvabiliteitsvrij
-    de zekerheidsstellers stellen deelnemers in staat tot maatschappelijk en volkshuisvestelijk investeren. 

 

De tertiaire zekerheid van het WSW wordt gevormd door de achtervangpositie van Rijk en gemeenten. Het Rijk heeft een ongelimiteerde achtervangpositie ingenomen. Gemeenten maken elk afzonderlijk een afweging hoe zij de achtervang regelen. Zonder achtervang is borging van leningen niet mogelijk. Het risico dat gemeenten lopen door het aangaan van een achtervangpositie is theoretisch en bestaat uit het verstrekken van een relatief geringe en tijdelijke renteloze lening. 

 

Gemeenten dragen bij aan de volkshuisvesting door het maken van prestatieafspraken met de binnen haar grenzen werkzame woningcorporaties. Een onderdeel van deze prestatieafspraken is de achtervangpositie die de gemeente inneemt. Door het aangaan van achtervang werkt de gemeente mee aan de financierbaarheid van de sociale volkshuisvesting. Door het dalen van de financieringslast van de corporatie blijft meer ruimte over voor de noodzakelijke investeringen in sociale volkshuisvesting of maatschappelijk vastgoed.
Het schuldrestant per 31 december 2022 van de door het WSW gewaarborgde leningen bedraagt € 43.486.000

 

Gewaarborgde geldleningen 
De gemeente Lochem heeft ultimo 2022 voor een bedrag van € 150.000 aan borgstellingen uitstaan. 
De borgstellingen zijn voornamelijk verleend aan verenigingen en stichtingen binnen de gemeente Lochem. Onderstaand is een specificatie weergeven van de borgstellingen. 

Eigen bijdrage op grond van de WMO
Een aanvrager van een voorziening, hulp in de huishouding of een financiële tegemoetkoming (persoonsgebonden budget) is op grond van de Wmo een bijdrage verschuldigd. De wetgever heeft bepaald dat de berekening, oplegging en incasso van deze eigen bijdrage wordt uitgevoerd door het CAK De informatie van het CAK (om privacy redenen beperkt) is ontoereikend om als gemeente de juistheid op persoonsniveau en volledigheid van de eigen bijdragen als geheel te kunnen vaststellen. Door de systematiek te kiezen van het vaststellen van de eigen bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald, dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdragen op grond van de WMO geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dit betekent dat door de gemeenten geen zekerheden omtrent omvang en hoogte van de eigen bijdragen kunnen worden verkregen.

 

Gebeurtenissen na balansdatum
Er zijn geen gebeurtenissen na balansdatum bekend die een nader licht werpen op de situatie per balansdatum.