Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Het weerstandsvermogen geeft de mate van de financiële robuustheid van de gemeente aan. Het weerstandsvermogen bepalen wij door de relatie te leggen tussen de middelen die beschikbaar zijn om de risico's financieel af te dekken (de beschikbare weerstandscapaciteit) en de financieel gekwantificeerde risico's (de benodigde weerstandscapaciteit).

Prijsstijging grondstoffen
Als gevolg van enkele mondiale oorzaken zijn de bouwkosten in Nederland binnen een kort tijdsbestek extreem gestegen en momenteel nog aan het stijgen. Prijsstijgingen van enkele tientallen procenten binnen een tijdsbestek van één of enkele weken zijn geen uitzondering meer. Omstandigheden díe daartoe bijdragen zijn onder meer de (nasleep van de) coronacrisis, de stijgende energieprijzen en vooral de schaarste en prijsstijgingen door de oorlog in Oekraïne en bijbehorende sancties tegen Rusland. Onduidelijk is of en hoe lang de prijsstijgingen aanhouden. Dit brengt risico's en onzekerheid met zich mee voor zowel bestaande overeenkomsten als ook voor nieuw te sluiten overeenkomsten.

De beschikbare weerstandscapaciteit van de gemeente Lochem bestaat uit:
a. Exploitatie (structurele bronnen) bestaande uit:

- begrotingspost onvoorzien
- onbenutte belastingcapaciteit

b. Eigen vermogen (incidentele bron) bestaande uit:

- algemene reserve

* De stand per 31 december 2026 is de werkelijke stand per 1 januari 2022 vermeerderd met de geraamde mutaties t/m 2026.
Inclusief raadsbesluiten tot en met de raad van 7 maart 2022 en de werkelijke reservemutaties jaarrekening 2021.
Exclusief geraamde reservemutaties als gevolg van het jaarrekeningresultaat 2021, de overheveling van restant budgetten 2021 naar 2022 en de geraamde reservemutaties kadernota 2023.

Op basis van de inschatting van het risico stellen wij een risicomatrix op. Hiermee geven wij een overall inzicht in omvang en kans waarop het risico zich kan voordoen.

Omvang risico

                                                                                                                                                        Kans risico

Dit is een getal dat laat zien of wij voldoende financiële reserves hebben om risico’s op te vangen. Wij maken onderscheid in structureel en incidenteel. Bij de structurele ratio delen we het bedrag voor onvoorzien en de onbenutte belastingcapaciteit door de som van de structurele risico’s. Bij de incidentele ratio delen wij het vrij besteedbaar deel van de algemene reserve door de som van de incidentele risico’s. Onderstaand geven wij de berekening van de ratio:

Ratio structureel weerstandsvermogen:

6.893.000    =    4,2
1.653.950        

Ratio incidenteel weerstandsvermogen:

25.970.000    =    14,1
   1.847.100        

Om de ratio van het weerstandsvermogen te beoordelen, gebruiken wij de volgende beoordelingstabel:

Het structurele weerstandsvermogen is 4,2 en valt in schaal A en is uitstekend. 
Ten opzichte van de Begroting 2022 neemt de ratio voor het structurele weerstandsvermogen toe van 4,0 naar 4,2. De hogere ratio komt doordat het risico scholenbouw Laren vervallen is en het risico toename van inwoners met een uitkering lager uitpakt.

Het incidentele weerstandsvermogen is 14,1 en valt in schaal A en is uitstekend. 
Ten opzichte van de Begroting 2022 neemt de ratio voor het incidentele weerstandsvermogen toe van 12,4 naar 14,1. De hogere ratio komt met name door het vervallen van het incidentele risico invoering omgevingswet. 

Doordat alle gemeenten de kengetallen op dezelfde wijze berekenen, zijn de gemeenten onderling ook vergelijkbaar.

De afzonderlijke financiële kengetallen zeggen nog weinig over hoe de financiële positie van de gemeente is. Zo hoeft een hoge schuld geen nadelig effect te hebben op de financiële positie. Dat is afhankelijk of en wat er aan eigen vermogen en baten tegenover die schuld staat en hoe groot de kans is dat de schuld weer wordt afgelost. De kengetallen bekijk je altijd in samenhang en ten opzichte van een normenkader. Hieronder lichten wij de kengetallen toe.

Hoe hoger de schuld, hoe hoger de netto schuldquote. De netto schuldquote geeft de verhouding weer van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. Om inzicht te verkrijgen in hoeverre er sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven (netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen). Het kengetal daalt doordat onze vorderingen en liquide middelen hoger zijn dan onze langlopende en kortlopende schulden. Dit komt door het positieve jaarrekeningresultaat 2021 van € 5,5 miljoen en de positieve resultaten van de jaren daarvoor. We gingen in de Begroting 2021 nog uit van een nieuwe lening van € 5 miljoen, maar dat hadden we niet nodig. We hebben in 2021 o.a. meer geld gekregen van het Rijk dan waar we rekening mee hielden en minder uitgaven dan geraamd. 

Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin wij in staat zijn aan onze financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger de solvabiliteitsratio, hoe groter de weerbaarheid van de gemeente. De solvabiliteit is gestegen ten opzichte van 2020 door een hoger eigen vermogen. Dit komt mede door het positieve jaarrekeningresultaat 2021.

Voor de beoordeling van de financiële positie is het van belang te kijken naar de structurele baten en structurele lasten. Een positief percentage betekent dat de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten (waaronder de rente en aflossing van een lening) te dekken. 

Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale baten. Het kengetal is met name gedaald door de grondverkopen en een stijging van de totale baten.

De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Onder de woonlasten worden verstaan de OZB, de rioolheffing en afvalstoffenheffing voor een woning met gemiddelde WOZ-waarde in die gemeente. De
belastingcapaciteit van gemeenten wordt daarom berekend door de totale woonlasten meerpersoonshuishouden in jaar t te vergelijken met het landelijk gemiddelde in jaar t-1 en uit te drukken in een percentage. Het tarief voor rioolheffing en afvalstoffenheffing is bij ons 100% kostendekkend. Er is nog ruimte om het OZB tarief te verhogen (onbenutte belastingcapaciteit). De stijging in 2021 van de werkelijke belastingcapaciteit ten opzichte van begroot komt met name door de hogere WOZ-waarde (OZB). In de begroting 2021 gingen we nog uit van een gemiddelde WOZ-waarde van € 331.000, maar de gemiddelde WOZ-waarde is op € 357.000 uitgekomen. 

Om goed invulling te geven aan de waarde van deze financiële kengetallen is een normenkader van belang. We sluiten aan bij de signaleringswaarden van de provincie Gelderland.

Signaleringswaarden kengetallen provincie Gelderland

In bovenstaande tabel staan de signaleringswaarden die de provincie Gelderland als normenkader hanteert. Aan deze categorieën is geen directie kwalificatie gegeven.